Δεν επηρεάστηκαν όλοι αρνητικά από την πανδημία. Στους μεγάλους κερδισμένους τα online games που κατέγραψαν ανάπτυξη πάνω από 20% παγκοσμίως το 2020, φτάνοντας τα 180 δισ. δολάρια, όταν για τα επιτραπέζια τα έσοδα δεν ξεπέρασαν τα 10 δισ. Μια σύντομη αναδρομή, για το πώς φτάσαμε από το κρυφτό και τη Monopoly στη φρενίτιδα του Fortnite και των παιδιών που μεγαλώνουν περισσότερο με κονσόλες παρά με babysitters, είναι χρήσιμη.
Το παιδικό παιχνίδι ήταν πάντα ένα συναρπαστικό ταξίδι μάθησης, δράσης και ζωής σε κόσμους περιπετειώδεις, φανταστικούς, αλλά και με έντονες αναφορές στην πραγματικότητα, προσφέροντας πολύ χρήσιμες εμπειρίες για τη μετέπειτα ζωή του, διαπλάθοντας χαρακτήρες, παιδαγωγώντας και ανατρέφοντας. Πριν ο πραγματικός κόσμος μετατραπεί σε virtual και πριν τοποθετηθεί μπροστά σε κάθε δρώμενο μια οθόνη, υπήρχαν τέσσερις βασικές κατηγορίες παιδικών παιχνιδιών.Τα ομαδικά, που απαντώνται ήδη από τα αρχαία χρόνια και μάλιστα πολλά έχουν επιβιώσει μέχρι και σήμερα ή τουλάχιστον μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, προτού η αστικοποίηση και ο ξέφρενος ρυθμός των πόλεων ισοπεδώσουν τα πάντα. Το αυθεντικό τους περιβάλλον είναι η ύπαιθρος, η γειτονιά, οι δρόμοι και οι πλατείες. Η διελκυστίνδα, το κρυφτό, το κυνηγητό, τα πεντόβολα, η αμπάριζα είναι παιχνίδια που παίζονται ακόμη και σήμερα, προσφέροντας κοινωνικοποίηση, άθληση και φυσικά διασκέδαση.
Τα επιτραπέζια, με τα πρώτα να εμφανίζονται περί τον 10ο αιώνα μ.Χ., αρχής γενομένης από το δυτικό κόσμο, με τη Γαλλία και τη Γερμανία να πρωταγωνιστούν στην παραγωγή τους. Στο Μεσαίωνα, δεν ήταν αποδεκτά από τις εκκλησιαστικές αρχές. Απαιτούν τύχη, επιδεξιότητα και γνώσεις.
Οι κούκλες: Η απεικόνιση της ανθρώπινης μορφής με διάφορα υλικά συνηθιζόταν από την αρχαιότητα. Από το 14ο και το 15ο αιώνα σε Βρετανία, Γερμανία και Γαλλία η παραγωγή τους εντατικοποιείται (ξύλινες, πήλινες, χάρτινες, κέρινες κ.λπ.). Συνήθως, αναπαρίσταναν πριγκίπισσες και βασίλισσες. Οι fashion, όπως επίσης και οι character dolls είναι προϊόντα των αρχών του 20ού αιώνα.
Τα μηχανικά: Από το 15ο αιώνα και αργότερα, οι επιστήμονες της εποχής κατασκεύαζαν μηχανικά παιχνίδια για βασιλείς και πλουσίους. Ο φλαουτίστας, ο τυμπανοκρούστης, η μηχανική πάπια, ο κιθαρίστας και άλλα παιχνίδια που κινούνταν και έβγαζαν ήχους εμφανίζονται μαζικά από το 18ο αιώνα και μετά, πάλι στην Ευρώπη και κυρίως στη Γαλλία. Τα κουρδιστά οχήματα εμφανίστηκαν τον επόμενο αιώνα.
Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’70 οι επιλογές είχαν να κάνουν με αυτές τις παραπάνω κατηγορίες. Από εκεί και μετά αρχίζει η κοσμογονία και μια διαφορετική, συμπυκνωμένη ιστορία που μετριέται σε pixels και bytes.
Τα παιχνίδια του ’80
Η δεκαετία του ’80 αποτελεί τον καταλύτη για μια σειρά τάσεων που είχαν εμφανιστεί τα προηγούμενα χρόνια και είναι η δεκαετία που αλλάζει το παιχνίδι όπως το ξέραμε. Λιγότερος χρόνος παραμονής στις αλάνες, περισσότερος στο σπίτι παρέα με ένα καλό επιτραπέζιο, μηχανικό παιχνίδι ή με τις κούκλες σταρ (π.χ. bibi-bo). Είναι η περίοδος όπου το παιχνίδι γίνεται λαμπερό, φανταχτερό, εντυπωσιακό και προσφέρεται σε χαμηλές τιμές ώστε να μπορούν όλα τα παιδιά να το αποκτήσουν. Σε αυτό, βοηθούν και οι μεγάλες αλυσίδες παιχνιδιών, που κάπου εδώ ξεκινούν τη λειτουργία τους για να μεταλλαχθούν στους εμπορικούς κολοσσούς του λιανεμπορίου, που σήμερα πουλάνε οτιδήποτε μπορεί να σκεφτεί κάποιος. Πλέον, το παιδικό σύμπαν θα αποτελείται από επιτραπέζια και μηχανικά παιχνίδια επιπέδου και από φετίχ όπως η κούκλα Barbie, το Μικρό Πόνι, ο Αγκαλίτσας, τα Playmobil, τα Lego και άλλα προϊόντα με τα οποία τα παιδιά κοιμόντουσαν και ξυπνούσαν αγκαλιά. Η τηλεόραση θα αποτελέσει παράδεισο για τους «παιχνιδάδες», που βομβαρδίζουν με διαφημιστικά μηνύματα πριν από τις γιορτές, μέχρι να έρθει η απαγόρευση στα τέλη της δεκαετίας, η οποία θα θέσει όρια και θα προσπαθήσει να προστατεύσει τα παιδιά και το πορτοφόλι των γονιών τους. Με όλα αυτά, τη δεκαετία του ’80 το παιχνίδι μπαίνει στον οικογενειακό προϋπολογισμό και εντάσσεται στο εμπορικό κύκλωμα. Στα τέλη της δεκαετίας, εμφανίζονται μαζικά και τα πρώτα ηλεκτρονικά παιχνίδια από τη Nintendo. Μολονότι σήμερα φαντάζουν πρωτόγονα, τότε κάθε παιδί ήθελε να «μηδενίσει» ένα τέτοιο και ας διέθετε (το παιχνίδι) μόνο χοντροκομμένα ασπρόμαυρα γραφικά και απλοϊκά missions (αποστολές).
Τα games της νέας εποχήςΤα τελευταία δέκα χρόνια, τα πράγματα είναι ακόμη πιο εντυπωσιακά. Τα παιχνίδια που προσφέρονται είναι γεμάτα δημιουργικότητα, αλλά και άμεσα εξαρτώμενα από την ψηφιακή επανάσταση που έγινε τόσο γρήγορα και παρέσυρε τόσο εύκολα τα πάντα στο πέρασμά της. Τα online games όπως το Fortnite, οι παιχνιδομηχανές, το PlayStation και τόσα άλλα βρίσκονται σε κάθε σπίτι. Τα περισσότερα παραδοσιακά παιχνίδια κατατροπώνονται -κάποια είναι αλήθεια ότι αντέχουν, αφού προβούν στις απαραίτητες μετατροπές επί το ψηφιακότερο- καθώς δεν έχουν πλέον απέναντί τους μόνον τους ανταγωνιστές τους, αλλά και τις εταιρείες πληροφορικής που λανσάρουν τον ένα τίτλο μετά τον άλλον. Είναι, επίσης, η εποχή που το marketing εμπεδώνει την κατηγοριοποίηση: Παιχνίδια για παιδιά 3-6 ετών, 6-12 ετών, 12-15 ετών, για ανήσυχα πνεύματα, για παιδιά με έφεση στις επιστήμες, για όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά! Είναι, ακόμη, η περίοδος όπου οι νέοι αγαπημένοι ήρωες των παιδιών (Χάρι Πότερ, Μπομπ Σφουγγαράκης, Μπομπ ο Μάστορας) γίνονται από κούκλες μέχρι video games ώστε το παιδί να μπορεί να παίζει διαρκώς μαζί τους. Την ίδια στιγμή, παιχνίδια που περνούσαν από γενιά σε γενιά χάθηκαν, αντικείμενα εγκαταλείφθηκαν και μαζί άλλαξαν και τα ίδια τα παιδιά.
Όλοι πλέον αναγνωρίζουν στα σύγχρονα παιδιά -ακόμη και στα νήπια- «μεγαλίστικες» ιδιότητες, που παλαιότερα θεωρούνταν ασύμβατες με την ηλικία τους. Αρετή ή μειονέκτημα; Οι γνώμες διίστανται και το παιχνίδι συνεχίζεται, καθώς η ψηφιακή τεχνολογία αλλάζει τα πάντα. Από τότε που τα ηλεκτρονικά παιχνίδια διέθεταν χείριστα γραφικά και ήταν γεμάτα θαμπά «σκαλοπάτια», ως σήμερα που η εικονική πραγματικότητα είναι μια high definition ρουτίνα, τα video games μαγεύουν τα περισσότερα παιδιά, κάνοντάς τα να γράφουν ατέλειωτες ώρες μπροστά στην οθόνη. Το αποτέλεσμα αυτού του μετασχηματισμού είναι μια άλλη συζήτηση και μια από τις πιο καυτές της νέας εποχής…
