Τουλάχιστον 145 είναι οι χώρες που έχουν ανακοινώσει τη δέσμευσή τους να πετύχουν το στόχο μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, το λεγόμενο «net zero», στην προσπάθεια να περιοριστούν οι επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Η Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, αποτελεί ορόσημο για τη μάχη κατά της περιβαλλοντικής κρίσης, εντούτοις οι προβλέψεις των ειδικών σχετικά με την αύξηση της θερμοκρασίας μοιάζουν να μη συμβαδίζουν με τις υψηλές προσδοκίες των εκπροσώπων των 196 μελών κρατών που την ενέκριναν το 2015. Μπορεί στόχος να ήταν η διατήρηση της ανόδου της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου – ιδανικά κάτω από τον 1,5 βαθμό Κελσίου – ωστόσο, οι πρόσφατες προβλέψεις του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (ΠΜΟ) είναι απαισιόδοξες. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η παγκόσμια θερμοκρασία θα ξεπεράσει τον 1,5 βαθμό Κελσίου την περίοδο 2025 – 2029, προμηνύοντας ότι ο στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού έχει ήδη αποτύχει.
Παρόλα αυτά, οι προσπάθειες για μειωμένες ή μηδενικές εκπομπές κρίνονται ζωτικής σημασίας για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης και την αποτροπή ακόμα πιο δραματικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Το «net zero» θα επιτευχθεί όταν οι εκπομπές που απελευθερώνονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα αντισταθμιστούν με την απομάκρυνση άνθρακα από την ατμόσφαιρα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Με μία φιλόδοξη πολιτική επιχειρεί να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 55% έως το 2030 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Φιλοδοξεί, μάλιστα, να είναι η πρώτη ήπειρος που θα πετύχει την κλιματική ουδετερότητα με μηδενικές εκπομπές άνθρακα έως το 2050. Στην περίπτωση της Ελλάδας, η χώρα έχει δεσμευτεί να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα, με σκοπό την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και με ενδιάμεσους στόχους τη μείωση εκπομπών κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 και κατά 80% έως το 2040.
Ιδιάζουσα είναι η περίπτωση των ΗΠΑ, καθώς επί προεδρίας Τζο Μπάιντεν είχαν τεθεί στόχοι για επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών έως το 2050. Με την επανεκλογή του ο Ντόναλντ Τραμπ, ωστόσο, απέσυρε τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού, επαναλαμβάνοντας την απόφαση που είχε λάβει κατά την πρώτη του θητεία. Άλλωστε, ο 47ος πρόεδρος απορρίπτει την ιδέα της κλιματικής απειλής κι έχει ασκήσει σκληρή κριτική στις πολιτικές για το περιβάλλον, χαρακτηρίζοντας τη διεθνή συμφωνία «άδικη» για την αμερικανική οικονομία και υποστηρίζοντας ότι άλλες χώρες, όπως η Κίνα κι η Ινδία, θα επωφεληθούν. Αμφισβητώντας την περιβαλλοντική κρίση, δε, και με σαρωτικές κινήσεις δεσμεύτηκε για ενίσχυση της εξόρυξης ορυκτών καυσίμων, ακύρωση των κινήτρων καθαρής ενέργειας και ανάκληση των δεσμεύσεων για το κλίμα, εγείροντας σοβαρές ανησυχίες για τον αντίκτυπο των αποφάσεών του.
Ήταν Σεπτέμβριος του 2020 όταν ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ ανακοίνωνε ότι η χώρα του θα επιχειρήσει να πετύχει κλιματική ουδετερότητα ως το 2060 και θα φτάσει στην κορύφωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα πριν από το 2030, με υψηλόβαθμο αξιωματούχο να δηλώνει πρόσφατα ότι είναι πιθανό η επίτευξη αυτού του στόχου να σημειωθεί πολύ νωρίτερα, υποστηρίζοντας ότι ήδη το τελευταίο έτος η χώρας έχει μειώσει κατά 1% τις εκπομπές. Βέβαια, η πορεία προς την επιτυχία μοιάζει αμφίβολη, καθώς η Κίνα είναι η πρώτη χώρα σε όλο τον κόσμο με μεγαλύτερη παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα που προκύπτει κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων για παραγωγή ενέργειας.
Μέχρι σήμερα, λίγες μόνο χώρες έχουν κατορθώσει να επιτύχουν μηδενικές ή ακόμα και αρνητικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Ανάμεσα σε αυτές το Μπουτάν στην νότια Ασία που είναι η πρώτη χώρα με αρνητικό ισοζύγιο άνθρακα στον κόσμο. Ήδη από το 2009 είχε δεσμευτεί να παραμείνει ουδέτερο και χάρη στη σημαντική δενδροκάλυψη σε ποσοστό 70%, έχει την ικανότητα να απορροφήσει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από ό,τι εκπέμπει. Υπολογίζεται, μάλιστα, ότι απορροφά περίπου επτά εκατ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως και παράγει μόνο περίπου δύο εκατ. τόνους.
Η μικρότερη σε έκταση χώρα στη Νότια Αμερική, Σουρινάμ, με περισσότερο από 90% δασοκάλυψης, έχει με τη σειρά της αρνητικό αποτύπωμα άνθρακα. Οι καταπράσινες εκτάσεις λειτουργούν αποτελεσματικά στη μάχη κατά της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της υπερθέρμανσης, αφού λειτουργούν σαν φυσικές δεξαμενές όπου δεσμεύεται το επιβλαβές αέριο. Και στην περίπτωση της μικρής χώρας, απορροφάται περισσότερος άνθρακας από ό,τι παράγεται. Παράλληλα, η κυβέρνηση εργάζεται πάνω σε σχέδιο για την πώληση πιστωτικών μορίων άνθρακα (carbon credits), στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης. Η γειτονική της Γουιάνα πέτυχε καθαρές μηδενικές εκπομπές, παρά την πετρελαϊκή της βιομηχανία, με την κυβέρνηση να δεσμεύεται για περαιτέρω μείωση των εκπομπών κατά 70% έως το 2030. Επιπλέον, ανέπτυξε πιστωτικά μόρια άνθρακα, χάρη στις σημαντικές εκτάσεις τροπικών δασών.
Παρότι για την πλειονότητα των χωρών, ο στόχος για μηδενικές εκπομπές παραμένει πρόκληση, τα τρία παραπάνω παραδείγματα αποδεικνύουν ότι μπορεί να επιτευχθεί, χάρη στους φυσικούς πόρους, αλλά και τη σωστή διαχείριση.
