Πέρυσι, ο τιτάνας του πνεύματος αναχώρησε από τα εγκόσμια, τα δοκίμια όμως που συνέγραψε για το New Yorker παραμένουν εδώ και αξίζει να διαβαστούν ξανά και ξανά.
Πριν ενσκήψει η κρίση -των αξίων πρωτίστως, δευτερευόντως η οικονομική- και η λαίλαπα των social media όπου ο οποιοσδήποτε μπορεί να λέει οτιδήποτε, υπήρχε μια εποχή όπου ο -δημοσίως γράφων- κριτικός λογοτεχνίας αντιπροσώπευε την ευρυμάθεια και την ειδημοσύνη. Διέθετε στοιχεία homo universalis και bon viveur, μπορούσε να κινηθεί χωρίς αμηχανία σε παράλληλα σύμπαντα και να ενώσει τις ψηφίδες παράταιρων φαινομενικά τομέων, από την πολιτική ως την Τέχνη, την Ψυχολογία μέχρι την Ιστορία, από το εφήμερο ως το διαχρονικό και από το πιο γκροτέσκο ως το πιο σοβαρό.Σε αυτήν την εξαιρετικά μικρή αριθμητικά κατηγορία (μαζί με τον Harold Bloom και τον Walter Benjamin παλαιότερα) αλλά τεράστια από τη σκοπιά της επίδρασης, ανήκει ο Τζορτζ Στάινερ, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στα 90 του πριν από έναν χρόνο (3 Φεβρουαρίου 2020). Θεωρείτο δικαίως ως ένας διανοούμενος περιωπής, ένας οξυδερκής στοχαστής της πνευματικής παραγωγής του δυτικού κόσμου, που εκτός από την πλούσια ακαδημαϊκή του καριέρα (στην Οξφόρδη, το Χάρβαρντ, το Κέμπριτζ, τη Γενεύη) και τη σπουδαία συγγραφική του παραγωγή συνεργαζόταν σταθερά με το περιοδικό New Yorker, για το οποίο συνέγραψε εκατοντάδες άρθρα (δοκίμια, έρευνες, μελέτες, κριτικές) αρχής γενομένης τη δεκαετία του ’60. Στο βιβλίο «George Steiner: Περί Λόγου, Τέχνης και Ζωής» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη πριν τρία χρόνια και εξαντλήθηκε γρήγορα περιλαμβάνονται 28 από αυτά (πεντακόσιες σελίδες στο σύνολο) τα οποία μπορούν να διαβαστούν και ως μια Ιστορία των σύγχρονων ιδεών, οι οποίες εξετάζονται πέρα από τα προφανή για να αναχθούν σε ένα άλλο επίπεδο πραγματικότητας, η οποία μοιάζει να έρχεται από το μέλλον.
Και αν όλα αυτά ακούγονται κάπως θεωρητικά, αρκεί η παράθεση κάποιων χαρακτηριστικών ζητημάτων που αναδύονται μέσα από τα εκτενή αυτά άρθρα -τα περισσότερα κυμαίνονται μεταξύ 2000 και 10000 λέξεων πλήρους νοήματος και απαράμιλλης ευστοχίας: Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που κάνουν το «1984» του Όργουελ ένα έργο εξόχως επίκαιρο πολιτικώς, αλλά και πώς η κατάσταση της υγείας του επηρέασε την τελική μορφή του βιβλίου; Ποια είναι η ψυχολογία των κατασκόπων και πώς αντέχει κάποιος να παίζει διπλό παιχνίδι για δεκαετίες, όπως ο διαβόητος καθηγητής του Κέιμπριτζ Άντονι Μπλαντ; Γιατί ο Μπόρχες παραμένει πάντοτε επίκαιρος και γιατί η Αυστρία είχε το προνόμιο να βγάλει μορφές όπως ο Τόμας Μπέρνχαρντ, ο Ρόμπερτ Μούζιλ και ο Καρλ Κράους; Ποιοι είναι οι βαθύτεροι συμβολισμοί στο έργο του Κάφκα; Μήπως δεν καταλάβαμε, τελικά, την αναρχική Σιμόν Βέιλ; Ο ιπποτισμός και ο ολοκληρωτισμός, η λογοτεχνία των γκουλάγκ και η ολλανδική Αναγέννηση, η ανθρωπολογία του Κλοντ Λεβί-Στρος και η μεταφυσική του Μαρξισμού, όλα απασχολούσαν εξίσου αυτό το λαμπρό πνεύμα που υπομνηματίζει, συνδέει και ξετυλίγει το νήμα της μοντέρνας κουλτούρας και παραπέμπει με ανεπανάληπτη άνεση από το ένα θέμα στο άλλο.
Κλασικός φιλόλογος, φιλόσοφος, γλωσσομαθής, ερμηνευτής, κριτικός λογοτεχνίας, σχολιαστής και φυσικά αρθρογράφος, θα τον θυμόμαστε και θα τον διαβάζουμε ως έναν παιδαγωγό που κατευθύνει τον αναγνώστη σε πρόσωπα και πράγματα που αξίζει να γνωρίζει, προκειμένου ο μέσος άνθρωπος να πάψει να είναι μέσος και το ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο να πάψει επιτέλους να ισούται με μηδέν.
