Ο ταλαντούχος και πολυπράγμων νέος καλλιτέχνης που κυκλοφόρησε πριν λίγες εβδομάδες τη νέα και πιο πρόσφατη εκτέλεση έργου (Mauthausen) του Μίκη Θεοδωράκη, μιλάει στο Zeitgeist.
Ο Αρίσταρχος Παπαδανιήλ είναι ένας νέος καλλιτέχνης με την ευρεία αλλά και τη στενή έννοια του όρου. Βραβευμένος σκηνοθέτης και δημιουργός κινουμένων σχεδίων, κομίστας, γραφίστας, επαγγελματίας της οπτικής επικοινωνίας, στιχουργός αλλά και άνθρωπος της Τέχνης ευρύτερα, έχει καταφέρει αρκετά παρά το νεαρό της ηλικίας του. Τα ενδιαφέροντά του περιλαμβάνουν και τη Μουσική. Έτσι, πριν λίγα χρόνια μελοποίησε και ερμήνευσε ποίηση Καβάφη στο οπτικοακουστικό επίγραμμα «Η Πόλις (Όπου Το Μάτι Μου Γυρίσω)», αλλά δεν σταμάτησε εκεί. Με ταλέντο και σεμνότητα αποφάσισε πριν από ένα χρόνο να προσεγγίσει το εμβληματικό έργο MAUTHAUSEN, σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη και ποίηση Ιάκωβου Καμπανέλλη, το οποίο πρωτοερμήνευσε η Μαρία Φαραντούρη. Το αποτέλεσμα τον δικαιώνει: Μια Χατζιδακική ερμηνευτική προσέγγιση με μοντέρνα στοιχεία, λυρική και αισιόδοξη μέσα στη σκοτεινιά της, λιτή αλλά περιεκτική με το βιολοντσέλο και την ενορχήστρωση του Άρη Ζέρβα να αποκαλύπτουν νέες πτυχές του μνημειώδους έργου. Για όλα αυτά μιλήσαμε μαζί του λίγες μέρες πριν το θάνατο του ανυπέρβλητου Έλληνα συνθέτη, στη μνήμη του οποίου είναι αφιερωμένη η συνέντευξη.
Διασκεύασες ένα έργο οικουμενικό, κλασικό, αλλά και δύσκολο. Τι είναι αυτό που σε τράβηξε σε αυτό, ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που ξεχωρίζεις μέσα του;
Όταν, στα τέλη της εφηβείας μου, έτυχε να ακούσω στο ραδιόφωνο το «Άσμα Ασμάτων», είχα συγκλονιστεί από τη μεγάλη και μεγαλειώδη μουσική εισαγωγή του Μίκη Θεοδωράκη, τη σπηλαιώδη ερμηνεία της Μαρίας Φαραντούρη και φυσικά, τη βαθιά συγκινητική ποίηση του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Είχα αισθανθεί ότι άκουγα το ωραιότερο τραγούδι που έχει γραφτεί, και ο τίτλος του συνηγορούσε σε αυτό. Έσπευσα να αγοράσω τον δίσκο «Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν/Κύκλος Φαραντούρη» (1965) και ένας νέος κόσμος μουσικής και ποίησης είχε ανοιχτεί μπροστά μου: Η μελοποιημένη ποίηση ως αισθητική απόλαυση, αλλά και ως βιωματική μαρτυρία σε πρότυπη και πρωτότυπη γραφή.
Και πώς φτάσαμε στο σήμερα και τη νέα εκτέλεση του έργου;
Από αυτό το πρώτο «κάλεσμα» του έργου πέρασαν χρόνια και η μοίρα το έφερε έτσι, ώστε να συνεργαστώ εμμέσως με τον σπουδαίο μας συνθέτη, υπογράφοντας ως σχεδιαστής οπτικής επικοινωνίας το δημιουργικό του επετειακού CD «Mauthausen/Deserters» (2015), όπου η μέτζο-σοπράνο Lina Orfanos ερμήνευσε το έργο στα εβραϊκά με σύμπραξη του Shanghai Quartet και ενορχήστρωση, καθ’ υπόδειξιν του Μίκη Θεοδωράκη, από τον Γιάννη Σαμπροβαλάκη. Μέσα από αυτή τη συνεργασία είχα τη χαρά να επικοινωνήσω με την Κατερίνα Καμπανέλλη, κόρη του Ιάκωβου, και μάλιστα, να συνεργαστούμε ξανά στο CD «Στις Παραλίες του Φεγγαριού» (2016), όπου η Lina Orfanos ερμήνευσε αδημοσίευτη έως τότε ποίηση του Ιάκωβου Καμπανέλλη σε μουσική Σπύρου Εξάρα και εγώ υπέγραφα τον δημιουργικό σχεδιασμό της έκδοσης. Στο πλαίσιο της γνωριμίας, πλέον, με την Κατερίνα Καμπανέλλη, και έχοντας στο μεταξύ και ο ίδιος εκφραστεί καλλιτεχνικά με την μελοποίηση και ερμηνεία ποίησης Καβάφη στο οπτικοακουστικό επίγραμμα «Κ. Π. Καβάφης | Η Πόλις (Όπου Το Μάτι Μου Γυρίσω)», πήρα το θάρρος να της προτείνω μια νέα προσέγγιση στο μνημειώδες MAUTHAUSEN.
Πώς το δέχτηκε;
Είμαι ευγνώμων γιατί η Κατερίνα Καμπανέλλη, αγκάλιασε αμέσως και ενθέρμως την ιδέα να επανηχογραφηθεί το MAUTHAUSEN με δική μου ερμηνεία και τη συνοδεία βιολοντσέλου. Σε αυτή τη δημιουργική μουσική συνομιλία, έχω άξιο και εμπνευσμένο συνοδοιπόρο, τον βιρτουόζο τσελίστα Άρη Ζέρβα, ο οποίος βρήκε εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την πρότασή μου να ερμηνεύσει μια τόσο σπουδαία μουσική, μόνο με ένα μουσικό όργανο. Όπως θα ακούσετε στα τέσσερα ηχογραφήματα, ο Άρης αξιοποίησε πολλές τεχνικές παιξίματος του βιολοντσέλου, οι οποίες κάθε φορά συνάδουν με την ψυχολογική απόδοση των στίχων και του συναισθηματικού κλίματος που θέλαμε να επιτύχουμε. Στο πλαίσιο διασκευής αυτού του κλασικού πλέον έργου, πρότεινα το εξής εύρημα. Τα νέα ηχογραφήματα να ξεκινούν με αποσπάσματα από το χρονικό ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ του Ιάκωβου Καμπανέλλη (Εκδ. Κέδρος), που σχετίζονται άμεσα με την ιστορία του κάθε τραγουδιού. Οι εισαγωγικές πρόζες φωτίζουν τις λυρικές μαρτυρίες του ποιητή και υπηρετούν τη φόρμα της καντάτας, που οραματίστηκε εξ’ αρχής ο συνθέτης. Η αναπαραγωγή των αποσπασμάτων γίνεται με την ευγενική παραχώρηση της Κατερίνας Καμπανέλλη και των Εκδόσεων Κέδρος.
Και ο εκλιπών Μίκης Θεοδωράκης πώς έγινε και έδωσε την άδειά του;
Η 10η Μαΐου 2021, ημέρα που έλαβα επισήμως, από τον Μίκη Θεοδωράκη -έπειτα από ακρόαση των τελικών ηχογραφημάτων- την άδεια για κυκλοφορία της νέας προσέγγισης του MAUTHAUSEN, είναι μια ημέρα που θα θυμάμαι για όλη μου τη ζωή. Συγκλονισμένος πλέον συνειδητοποιώ, ότι αυτή η ηχογράφηση υπήρξε η τελευταία που άκουσε, έδωσε την άδειά του, και κυκλοφόρησε επίσημα στις 29 Ιουλίου -ανήμερα των 96ων γενέθλιων του- ένα μόλις μήνα πριν αναχωρήσει οριστικά για τη “Γειτονιά των Αγγέλων” με ένα κύκνειο “Άσμα Ασμάτων”…
Φοβήθηκες πιθανή αρνητική κριτική; Πώς το αντιμετώπισες;
Το θαύμα που προσφέρουν έργα πηγαίας έμπνευσης και σπουδαίας καλλιτεχνικής αξίας, όπως η καντάτα του MAUTHAUSEN των Μίκη Θεοδωράκη και Ιάκωβου Καμπανέλλη, είναι ότι -εφόσον μπορείς τεχνικά να τα υπηρετήσεις- ερμηνεύοντάς τα αισθάνεσαι άτρωτος εκφραστής ισχυρών μελωδιών και λόγων αποκαλυπτικών. Ο Μίκης Θεοδωράκης διέκρινε τα τραγούδια σε αυτά που μας κάνουν να ξεχνάμε και σε αυτά που μας κάνουν να θυμόμαστε, κλίνοντας ως δημιουργός στα δεύτερα. Και τα τραγούδια του MAUTHAUSEN είναι τραγούδια ύψιστης μνήμης και μάλιστα βιωματικής, δεδομένου ότι ο ποιητής τους, Ιάκωβος Καμπανέλλης, έζησε ως κρατούμενος του ομώνυμου στρατοπέδου συγκέντρωσης και εξόντωσης, όλα αυτά που περιγράφει. Μνήμη που υμνεί το «ποτέ πια».
Πόσο ανάγκη έχουμε τον Θεοδωράκη ως δημιουργό, ιδέα και άνθρωπο και τι έχει να πει ένας νέος όπως εσύ για τη σημασία του για τη ζωή μας;
Όταν έλαβα την ερώτηση αυτή, ήταν απόγευμα 1ης Σεπτεμβρίου. Την Πέμπτη, 2 του μηνός το πρωί, στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, πληροφορηθήκαμε τον βιολογικό θάνατο του αγαπημένου μας Μίκη Θεοδωράκη. Μια προσωπικότητα οικουμενική, που υμνήθηκε διεθνώς με παιάνες και διθυράμβους, που τόσο ταίριαζαν στην καλλιτεχνική του ιδιοσυγκρασία. Ως σύγχρονοί του σε αυτή τη ζωή, είχαμε την πολύτιμη εμπειρία μιας προσωπικότητας που εξέφρασε με έργο, λόγο και παρουσία την έννοια του Έλληνα της διαχρονίας. Στη συνείδησή μου, ο καλλιτέχνης και άνθρωπος Μίκης Θεοδωράκης, συνδέεται φυσικά και άμεσα με όλες τις μορφές σπουδαίων Ελλήνων του παρελθόντος που αποτελούν τα πρότυπά μας. Με το καλλιτεχνικό του έργο έδωσε τον ήχο και την εικόνα της Ελλάδας διεθνώς. Με τους αγώνες του, όρισε την ελευθερία ως το υπέρτατο αγαθό, για το οποίο αξίζει κανείς να ζει αλλά και να πεθάνει. Θα κλείσω με κάτι προσωπικό, που όμως κρίνω ότι εκφράζει και το σύνολο. Ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν (για μένα και για όλους) άδεια στο όνειρο…
Ακούστε εδώ τη νέα εκτέλεση του MAUTHAUSEN από τον Αρίσταρχο Παπαδανιήλ και τα τέσσερα τραγούδια της καντάτας, που ηχογραφήθηκαν με την άδεια του συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη και την εμπιστοσύνη της κόρης του Ιάκωβου Καμπανέλλη, Κατερίνας. Τα 4 τραγούδια της νέας εκτέλεσης του μνημειώδους έργου κυκλοφόρησαν ψηφιακά από την εταιρεία Syllipsis, ανήμερα των γενεθλίων του Μίκη Θεοδωράκη, στις 29 Ιουλίου 2021, και θα περιληφθούν σε ειδική έκδοση, που προγραμματίζεται να κυκλοφορήσει στις 2 Δεκεμβρίου 2021, ημερομηνία γέννησης του Ιάκωβου Καμπανέλλη (1921 – 2011), με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννηση του τελευταίου.
MAUTHAUSEN: ΑΜΑ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ (Official Music Video): Την ψηφιακή κυκλοφορία των τραγουδιών συνοδεύει η οπτικοποίηση του «Άμα τελειώσει ο πόλεμος», σε μορφή μικρού μήκους ταινίας.
