Παρά τις κατηγορίες για περιορισμό, επιβολή και υποκρισία οι μάσκες είτε κυριολεκτικά, ως ένα κομμάτι ύφασμα, είτε μεταφορικά, ως μια περσόνα, έχουν έναν σκοπό: να βοηθούν τα είδη να επιβιώνουν.
Ο άνθρωπος σε όλες οι κοινωνίες και σε όλες τις εποχές έκανε χρήση της μάσκας. Δεν είναι κάτι που επιβλήθηκε στην εποχή του κορωνοϊού και δεν είναι κάτι που είναι άγνωστο στη φύση και στα πλάσματά της. Φυσικά σήμερα η ανθρωπότητα είναι αναγκασμένη να φορέσει μάσκα για λόγους υγείας, για λόγους ζωής και θανάτου. Αλλά η μάσκα κρύβει πολλές άλλες πλευρές που τη συνοδεύουν πάντοτε σε όλα τα είδη της. Πολλές από αυτές τις πλευρές υπάρχουν και στις μάσκες που η φύση χορηγεί σε ζώα όπως έντομα σαν τα είδη Cyphonia, Heterontus, και Sphongophorus. Η σουπιά ξέρουμε ότι απελευθερώνει μελάνι για να δραπετεύσει από τον κίνδυνο, όπως και ο χαμαιλέοντας αλλάζει χρώμα για να προσαρμόζεται στο περιβάλλον και να γίνεται λιγότερα εύκολα αντιληπτός. Υπάρχουν πολλών ειδών μάσκες. Όλες όμως έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά.
Για τον Γάλλο διανοούμενο Roger Caillois, τα ζώα χρησιμοποιούν «μάσκες» για να υιοθετήσουν μια εμφάνιση θελκτική και να προσελκύσουν, ενώ κάποιες άλλες φορές ενδύονται μια μη θελκτική, τρομακτική εικόνα για να δείξουν αποστασιοποίηση ή για εκφοβισμό. Το καμουφλάζ και ο μιμητισμός (μπορούμε να φοράμε την ίδια μάσκα σαν το ίδιο μακιγιάζ για να δηλώσουμε ότι είμαστε σαν τους άλλους, φιλικοί με διάθεση συνεργασίας) έχουν λοιπόν βιολογικές ρίζες και έχουν βοηθήσει και συνεχίζουν να βοηθούν τα είδη να επιβιώνουν.
Στις πρωτόγονες κοινωνίες υπήρχαν εκείνοι οι άνθρωποι που φορούσαν μάσκα και προξενούσαν φόβο και οι άλλοι που δεν φορούσαν και ένοιωθαν τον φόβο. Η μύηση στα μυστικά της μάσκας ισοδυναμούσε με το πέρασμα σε ένα ανώτερο κοινωνικό επίπεδο. Η μάσκα παρέμεινε ως σύμβολο ανωτερότητας για μεγάλο μέρος της ιστορίας του ανθρώπου. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούνταν τη λέξη «θάμβος» για να εξηγήσουν το μείγμα σεβασμού και φόβου που ο άνθρωπος νοιώθει μπροστά σε κάθε τι με μυστηριώδη και μεταφυσική δύναμη, την άμεση επαφή με μια θεία δύναμη.
Στη Γαλλία γύρω στο 1700 η μάσκα χρησιμοποιείτο σαν διασκέδαση για τους ευγενείς. Κατά την ίδια περίοδο, στη Βενετία η μάσκα ήταν ένα αξεσουάρ ερωτικής δολοπλοκίας και πολιτικής συνωμοσίας. Μια περίτεχνη μάσκα ήταν δείγμα κοινωνικής επιρροής και ανωτερότητας. Σκεφτείτε τη χρησιμότητα της αντιασφυξιογόνου μάσκας στον πόλεμο ή τις μάσκες των Anonymous. Είπαμε, βοηθούν τα είδη να επιβιώνουν.
Σήμερα η μάσκα δεν έχει εξαφανιστεί. Τη φοράμε με διάφορες μορφές είτε στις παραδόσεις (καρναβάλια) είτε σε καθημερινή βάση για κοινωνικούς σκοπούς και επικοινωνίας πολύπλοκων μηνυμάτων, πολλών εκ των οποίων έχουν ρίζες στο ασυνείδητο (μακιγιάζ, ντύσιμο κ.λπ.). Ο άνθρωπος ανέκαθεν ήθελε να ξεπεράσει τα όρια της φύσης του και να αγγίξει το μεταφυσικό. Η μάσκα πάντοτε ενσάρκωνε την τριλογία του θείου, του ανθρώπου και του ζώου.
Αξίζει να παρατηρήσουμε το γεγονός ότι αυτός που φορά τη μάσκα ταυτίζεται με αυτό που η μάσκα αντιπροσωπεύει, είναι δηλαδή φορέας ιδεών και αντιλήψεων. Το άτομο αλλάζει τη συμπεριφορά του για να έχει συνέπεια με το άτομο που υποδηλώνει. Καμία μάσκα δεν είναι λοιπόν χωρίς σύμβολα και νοήματα. Ακόμη και στην περίπτωση της πανδημίας στην οποία ο ρόλος της μάσκας είναι πλήρως χρηστικός και αναγκαίος, όποιος φέρει μάσκα λαμβάνει το προφίλ του ευσυνείδητου, προστατευτικού, τυπικού, πειθαρχημένου ενώ αυτός που δεν φορά μάσκα λαμβάνει το προφίλ του αντικοινωνικού.
Τα πολλά πρόσωπα της μάσκας μιλούν εύγλωττα για την αναγκαιότητά της. Η μάσκα λοιπόν είναι μια ασπίδα, αλλά περισσότερο ένας ρόλος. Μπορούμε να αποκτήσουμε πολλές όψεις. Είμαστε ο εαυτός μας και ταυτόχρονα και κάποιος άλλος. Η μάσκα δημιουργήθηκε για να ξεφεύγουμε από τον εαυτό μας. Η μάσκα ακυρώνει αυτό που είμαστε και δείχνει αυτό που θέλουμε να γίνουμε. Η μάσκα μπορεί να είναι εθελοντική ή υποχρεωτική. Η μάσκα μας δείχνει τις εσωτερικές όψεις του ανθρώπου, του θείου και του ζώου. Πάντοτε αυτό έκανε. Για αυτό και δεν είναι τυχαίο το ότι κάποιοι άνθρωποι, όταν σταματούν να φορούν «μάσκα» νιώθουν σχεδόν γυμνοί…
