Ένα νέο βιβλίο μας βοηθάει να γνωρίσουμε καλύτερα τη δοκιμαζόμενη χώρα, αλλά και να διαπιστώσουμε ότι η εθνοτική πανσπερμία αποδεικνύεται αγκάθι στην ιστορική πορεία της.
Η Ουκρανή δημοσιογράφος Ολέσια Γιάρεμτσουκ (γεν. 1991) αποφάσισε το 2018 να κάνει μια σειρά από ταξίδια στο εσωτερικό της πατρίδας της, ακριβώς τη στιγμή που η εθνοτική αναστάτωση σε ένα σημείο της Ουκρανίας, στο Ντονμπάς, είχε αρχίσει οδηγείται σε μια νέα, ακόμα πιο επικίνδυνη φάση- πριν καταλήξει στον πόλεμο που ξέσπασε πριν δύο εβδομάδες. Στόχος της ήταν να διακριβώσει την εθνοτική πανσπερμία του κράτους, να ξεδιαλύνει το «πηγαινέλα» μειονοτικών πληθυσμών που χαρακτηρίζει την Ουκρανία εδώ και σχεδόν 200 χρόνια, ένα πηγαινέλα το οποίο συνοδεύτηκε από επαναχαράξεις συνόρων, συνεχείς διοικητικές αλλαγές και μετονομασίες περιοχών.
Τα ταξίδια που πραγματοποίησε η Γιάρεμτσουκ αποκάλυψαν πολύ περισσότερα από αυτά που γνώριζε από τα διαβάσματά της. Γεγονότα, καταστάσεις και πραγματικότητες που αγνοούσε. Στα ταξίδια της συνάντησε πληθυσμούς Τσέχων και Σλοβάκων να κατοικούν ακόμα στα βορειοδυτικά. Τουρκόφωνους Μεσχέτιους στην ακριβώς απέναντι πλευρά της χώρας, στα ανατολικά. Ρουμάνους στα νοτιοδυτικά κοντά στα σύνορα με τη Ρουμανία, Ούγγρους, Ρομά και Εβραίους. Συνάντησε επίσης χριστιανούς Γκαγκαούζους στον νότο, Βλάχους, Πολωνούς και φυσικά Γερμανόφωνους, Αρμένιους, Τατάρους (στην Κριμαία) και Έλληνες (στην Μαριούπολη).
Μπήκε σε σπίτια και γραφεία δημοτικών συμβουλίων, συνομίλησε με ηλικιωμένους που ζουν με τις μνήμες τους αλλά και με νέους που αναζητούν τις ρίζες τους μέσω λαογραφικών συλλόγων και εθνοτικών φεστιβάλ. Δοκίμασε κουζίνες και ποτά, επισκέφτηκε ιστορικά μνημεία και μουσεία. Τα εντυπωσιακά ευρήματά της καταγράφτηκαν στο βιβλίο «Οι δικοί μας άλλοι- Η ιστορία και η καθημερινότητα των μειονοτήτων στη σύγχρονη Ουκρανία» (Εκδόσεις Το μέλλον, 2020).
Διαβάζοντας ένα προς ένα τα 15 ταξίδια – αποστολές που πραγματοποίησε μέσα στην ουκρανική επικράτεια, ο αναγνώστης ταξιδεύει ταυτόχρονα στο χθες του σοβιετικού κρατιδίου, ανακαλύπτει το νήμα της ιστορίας για εθνότητες που κατέφυγαν, μεταφέρθηκαν ή εγκλωβίστηκαν (πολλές φορές συνέβησαν και τα τρία μαζί!) στην ουκρανική επικράτεια. Κι ως ένα βαθμό αποκρυπτογραφεί το φυλετικό και πληθυσμιακό μωσαϊκό που συναποτέλεσε για πολλές (ειρηνικές) δεκαετίες το ιδιαίτερο έθνος των Ουκρανών πριν ένας πόλεμος με ορισμένα εθνοτικά, κατά τους Ρώσους, χαρακτηριστικά αρχίσει να διαλύει αυτό το μωσαϊκό.
Επισκεπτόμενη, για παράδειγμα, το χωριό Βινογκράντιφκα στο Μπολγκράντσκι, έξω από την Οδησσό, η Γιάρεμτσουκ συνάντησε μια 81χρονη Γκαγκαούζα, μέλος μιας εθνότητας χριστιανών ορθοδόξων αλλά τουρκόφωνων της Βαλκανικής Χερσονήσου, οι περισσότεροι από τους οποίους σήμερα ζουν στην Μολδαβία. Η Μαρία Ντίμοβα όπως είναι το όνομά της, είναι μια από τους περίπου 30.000 Γκαγκαούζους που ξέμειναν στην Ουκρανία μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Η νεαρή Ουκρανή δημοσιογράφος και συγγραφέας την ρώτησε για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Όλοι πυροβολούσαν» θυμήθηκε η ηλικιωμένη γυναίκα. «Οι Τσέχοι, οι Γερμανοί και οι Ρουμάνοι πηγαινοέρχονταν από εδώ κι από εκεί. Φοβόμασταν, κρυβόμασταν στα κελάρια και τη νύχτα δεν υπήρχε φως». «Ποια χώρα ήταν εδώ;» ρωτάει η δημοσιογράφος. «Που να θυμάμαι…».
Αυτό δεν είναι περίεργο, σχολιάζει η συγγραφέας. «Τον 20ο αιώνα η Βεσσαραβία έπεφτε από το ένα χέρι στο άλλο σαν καυτή πατάτα. Στις αρχές του αιώνα εδώ ήταν η Ρωσική Αυτοκρατορία. Από το 1918 έως το 1940 ήταν η Ρουμανία, η οποία συνεργάστηκε πρώτα με τους Ναζί και στη συνέχεια με τη Σοβιετική Ένωση. Το 1940 – 1941 ήταν και πάλι η Σοβιετική Ένωση, από το 1941 έως το 1944 ήταν η Ρουμανία και μετά για πολλά χρόνια η Σοβιετική Ένωση».
Σήμερα είναι η Ουκρανία.
Αλλά κανείς δεν ξέρει ποιος θα είναι εκεί σε μερικές ημέρες…
Διαβάστε επίσης
Ουκρανία: Το διαχρονικό δράμα ενός λαού
Τι έλεγε ο Πούτιν πριν από μια δεκαετία
Στο ντιβάνι με τον Βλάντιμιρ Πούτιν
Μεγάλο Αφιέρωμα: 30 χρόνια από την πτώση της ΕΣΣΔ
