Περισσότερες από 100 είναι οι «εκδοχές» της Παναγίας στον Ελλαδικό χώρο, που όλες συμβολίζουν και μια διαφορετική της ιδιότητα. Σίγουρα δεν τις γνωρίζετε όλες. Αυτές είναι κάποιες από τις λιγότερο γνωστές…
Ασφαλώς πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο, τη Θεοτόκο μητέρα του Χριστού, που μέσα από τις εικόνες που την απεικονίζουν έχει αποκτήσει διαφορετικές, κατά τόπους, υποστάσεις. Κάθε όνομα εκφράζει και μία ιδιότητα ή υποδηλώνει ένα ιστορικό συμβάν. Άξιον Εστι, Ρόδον το Αμάραντον, Γοργοεπήκοος, Χρυσοπηγή, Ψυχοσώστρα, Παντάνασσα, Φανερωμένη, Εσφιγμένη, Μαυρομάτα, Χοζοβιώτισσα είναι μερικές μόνο από τις ονομασίες της Παναγίας που συναντώνται στη χώρα μας, ενώ παρόμοια κατάσταση επικρατεί και σε άλλες Ορθόδοξες χώρες, όπως στη Ρωσία λ.χ. Όλες, πάντως, θεωρούνται το ίδιο θαυματουργές και όλες ξέρουν να ακούν και να συνερίζονται τον πόνο του πιστού που τις καλούν με ταπείνωση και πίστη. Όλες τους κουβαλούν και μια διαφορετική ιστορία, που αξίζει να ανακαλύψει κάποιος.
Ας δούμε ορισμένες από τις λιγότερο γνωστές, που δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τις διάσημες της Τήνου, της Πάρου (Παναγία Εκατονταπυλιανή), του Λεωνιδίου (Παναγία η Έλωνα), της Ημαθίας (Παναγία Σουμελά), του Αγίου Πέτρου στην Αρκαδία (Παναγία η Μαλεβή), του Καρπενησίου (Παναγία η Προυσιώτισσα), των Σερρών (Παναγία η Εικοσιφοίνισσα), της Αμοργού (Παναγία η Χοζοβιώτισσα).
Μαρκόπουλο, Κεφαλλονιά: Παναγία η Φιδιώτισσα
Στο ναό της κοιμήσεως της Θεοτόκου του χωριού, που βρίσκεται στο νότιο μέρος του νησιού, κάθε χρόνο πραγματοποιείται ένα φοβερό θαύμα. Την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου, μικρά φιδάκια επισκέπτονται κατά δεκάδες το ναό, χωρίς να δαγκώνουν, προσευχόμενα και αυτά στην Παναγία.
Λειψοί, Δωδεκάνησα: Παναγία του Χάρου
Εδώ υπάρχει μία μοναδική πρωτοτυπία. Στην ομώνυμη εικόνα η Παναγία βαστάζει τον Εσταυρωμένο Ιησού και όχι το θείο βρέφος. Τα έντονα της χρώματα στους τόνους του ψυχρού, εμφανίζουν δυτικές επιρροές. Η δημιουργία της χρονολογείται κάπου στον Μεσαίωνα. Γιορτάζει στις 23 Αυγούστου (εννιάμερα της Παναγίας).
Σχοινούσα, Κυκλάδες: Παναγία η Ακάθη
Βρίσκεται στην εκκλησία της χώρας αυτού του μικρού κυκλαδίτικου νησιού και ονομάζεται έτσι διότι ο Χριστός απεικονίζεται σε αυτή όρθιος. Η εικόνα είναι αγνώστου αγιογράφου και βρέθηκε μόλις πριν μερικές δεκαετίες. Γιορτάζει την Παρασκευή του Ακάθιστου Ύμνου.
Καλιδόνα, Ηλεία: Παναγία η Βαρκού
Στην τοποθεσία Βαρκό, μέσα στον λόγγο και δίπλα στον καταρράκτη ενός ποταμού, πάνω στον βράχο, βρίσκεται ένα σπήλαιο, όπου το 1845 βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας. Από το 1883 το σπήλαιο άρχισε να λειτουργεί ως Εκκλησία που γιορτάζει στις 23 Αυγούστου.
Ίος, Κυκλάδες: Παναγία η Γκρεμνώτισσα
Πήρε το όνομα από το απόκρημνο σημείο, το οποίο «επέλεξε» κατά θαυματουργικό τρόπο η εικόνα της Παναγίας για να χτιστεί εκεί ναός, όπως και έγινε το 1797. Η εικόνα, που ονομάζεται και «Οδηγήτρια», έφτασε στη Ίο, στην ακτή του Μυλοπότα από την Κρήτη από ευσεβείς που προσπαθούσαν να τη σώσουν από την καταστροφική ορμή του τουρκικού ζυγού.
Λέσβος, Αγιάσος: Παναγία Αγιασώτισσα
Εδώ η εκκλησία της γραφικής κωμόπολης φιλοξενεί την εικόνα του ευαγγελιστή Λουκά που ανάγεται στα βυζαντινά χρόνια. Στο νησί έφτασε την εποχή της Εικονομαχίας. Είναι μικρού μεγέθους και αναγράφει «Μήτηρ Θεού Αγία Σιών», από όπου πήρε και το όνομά της η κωμόπολη.
Σπανέικα, Αρκαδία: Παναγία η Μακελαρίτισσα
Βρίσκεται στη Μονή Αμπελακίου και θεωρείται ως μία από τις 70 εικόνες που δημιούργησε ο ευαγγελιστής Λουκάς. Το Μοναστήρι γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου και κάθε χρόνο πλήθος πιστών καταφθάνει για να προσκυνήσει την εικόνα της «Παναγίας της Μακελαρίτισσας» που θεωρείται θαυματουργή.
Σκάλα Συκαμνιάς, Λέσβος: Παναγία η Γοργόνα
Πρόκειται για ένα μικρό πανέμορφο εκκλησάκι που βρίσκεται σκαρφαλωμένο σε ένα βράχο στο ψαροχώρι Σκάλα Συκαμνιάς, στη Λέσβο. Πήρε το όνομα του από την ομώνυμη εικόνα που παρουσιάζει την Παναγία με ουρά γοργόνας! Την έχει φιλοτεχνήσει άγνωστος λαϊκός ζωγράφος και έγινε γνωστή από ομότιτλο μυθιστόρημα του Στρατή Μυριβήλη.
Λαμία, Στερεά Ελλάδα: Παναγία η Δαμάστα
Η ομώνυμη μονή είναι αφιερωμένη στο Γενέθλιον της Θεοτόκου και πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Το «Δαμάστα» κατά πάσα πιθανότητα προέρχεται από το «δαμάστρα», με την έννοια ότι δαμάζει ασθένειες και πάθη. Κέντρο του προσκυνήματος είναι η επάργυρη εικόνα της βρεφοκρατούσας Θεοτόκου που χρονολογείται στον 16ο αιώνα.
Σκιάθος, Σποράδες: Παναγία η Εικονίστρια
Είναι η πολιούχος του νησιού. Εορτάζει δυο φορές το χρόνο. Στις 21 Νοεμβρίου στα Εισόδια της Θεοτόκου, που είναι και η μεγαλύτερη πανύγηρη, αλλά και την 1η Ιουλίου, που είναι η μνήμη της ευρέσως της εικόνας, συμβάν που καταγράφηκε το 1650. Πρόκειται για ένα αποκλειστικό πορτρέτο της Παναγίας (από τη μέση και πάνω), στο οποίο δεν υπάρχει πουθενά ο Χριστός.
Ταΰγετος, Λακωνία: Παναγία η Γιάτρισσα
Έτσι ονομάζεται η μικρή και πολύ παλιά εικόνα, που κοσμεί το ομώνυμο μοναστήρι, το οποίο εδώ και δύο περίπου αιώνες είναι γνωστό για τα θαύματα που πραγματοποιούνται σε θέματα σωματικής ασθένειας.
Κύθηρα, Επτάνησα: Παναγία η Μυρτιδιώτισσα
Είναι εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε στα Κύθηρα κατά τον 14ο αιώνα. Έχει το προσωνύμιο Μυρτιδιώτισσα, γιατί αναφέρεται από την παράδοση ότι τη βρήκε ένας βοσκός σε μια τοποθεσία γεμάτη με μυρτιές. Πανηγυρίζει στις 24 Σεπτεμβρίου, ημέρα ευρέσεως της εικόνας.
Άνδρος, Κυκλάδες: Παναγία η Θαλασσινή
Σύμφωνα με την παράδοση, η Παναγία Θαλασσινή προστατεύει αυτούς που ταξιδεύουν στην θάλασσα, μαζί με τον Άγιο Νικόλαο. Το ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη εικόνα που βρίσκεται στο ομώνυμο εκκλησάκι του νησιού, είναι ότι η Παναγία φοράει μπλε χιτώνα και όχι κόκκινο.
Μαυρομάτι, Μεσσηνία: Παναγία η Βουλκανιώτισσα
Η εικόνα της Θεοτόκου που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα και είναι θαυματουργή, βρέθηκε μέσα στην κουφάλα μιας βελανιδιάς κατά τους χρόνους της εικονομαχίας. Αποδίδεται στον Απόστολο Λουκά και είναι το μεγαλύτερο κειμήλιο της ιστορικής μονής του Βουλκάνο.
Λευκωσία, Κύπρος: Παναγία η διπλή
Βρίσκεται στον ναό της Παναγίας της Χρυσαλινιώτισσας, λίγα μέτρα από τη διαχωριστική γραμμή. Εδώ, η ιδιαιτερότητα είναι ότι η εικόνα απεικονίζει δύο βρεφοκρατούσες Παναγίες, αντικριστά, στην κάθε μία από τις οποίες αποδίδονται διαφορετικές ιδιότητες.
