Εδώ και πάνω από έναν αιώνα ο άνθρωπος προσπαθεί να ταξινομήσει τις μυρωδιές που τον περιτριγυρίζουν και να αποκρυπτογραφήσει το πώς θα μπορούσε να συνδυάσει την όσφρηση με την όραση για να «βλέπει» τις μυρωδιές, περίπου όπως βλέπει τις εικόνες. Η στιγμή αυτή πλησιάζει…
Για πρώτη φορά η σύνδεση αυτή επιχειρήθηκε το 1916 στο θέατρο Rivoli της Νέας Υόρκης όταν κατά τη διάρκεια της προβολής ενός φιλμ με τίτλο «The Story of Flowers» (Η ιστορία των λουλουδιών) οι θεατές ψεκάζονταν με σχετικά αρώματα. Το 1933 σε ορισμένες αμερικανικές κινηματογραφικές αίθουσες εγκαταστάθηκαν συστήματα ψεκασμού με διάφορες μυρωδιές, μηχανήματα σχεδιασμένα από τον Σουηδό χημικό μηχανικό Hans Laube ο οποίος τελειοποίησε το μηχάνημα Scentovision και το παρουσίασε αργότερα, το 1939, στην Παγκόσμια Έκθεση στη Νέα Υόρκη.
Ο Laube προσπαθούσε να συνδέσει μυρωδιές και εικόνες και το 1960 δημιούργησε μια μηχανή η οποία μπορούσε να ψεκάσει, σε πραγματικό χρόνο, μέσα σε μια κινηματογραφική αίθουσα περίπου 30 διαφορετικές μυρωδιές- εκείνη η τεχνική ονομάστηκε «Smell–O–Vision». Αργότερα Ιάπωνες ερευνητές διερεύνησαν ακόμα περισσότερο τα αποτελέσματα των ερευνών του Hans Laube με στόχο αυτή τη φορά να παράξουν μια οικιακή τηλεόραση η οποία θα μπορούσε να ψεκάζει το σαλόνι και τους θεατές με μικροσκοπικά σφαιρίδια ατμών με διάφορες μυρωδιές, επίσης σε πραγματικό χρόνο. Όλες οι προσπάθειες απέτυχαν παταγωδώς. Γιατί;
Σύμφωνα με νεότερους ερευνητές, η προσπάθεια του Smell-O-Vision απέτυχε διότι δεν κατέστη δυνατό να αναπαραστήσουν οι επιστήμονες που το σχεδίασαν τις μυρωδιές του κόσμου με ακριβή τρόπο.
Η προσπάθεια όμως να συνδεθεί η μυρωδιά με την εικόνα, κυρίως για εμπορικούς λόγους συνεχίζεται με αμείωτη ένταση και στις μέρες μας και μάλιστα σήμερα υπάρχει σημαντική πρόοδος. Όλοι θέλουν να δημιουργήσουν ένα μηχάνημα το οποίο να μπορεί να αναγνωρίζει εικόνες και να ψεκάζει συγκεκριμένες μυρωδιές που συνδέονται με τις εικόνες αυτές, προκειμένου να παρέχει στον υποψήφιο πελάτη ή τον θεατή / ακροατή μια συναρπαστική εμπειρία. Η Osmo, μια νεοσύστατη επιχείρηση (2023) που έχει συγκεντρώσει ήδη χρηματοδότηση 60 εκατ. δολαρίων, είναι μια τέτοια περίπτωση.
Επικεφαλής της είναι ο Alex Wiltschko, κάτοχος διδακτορικού στην οσφρητική νευροεπιστήμη (olfactory neuroscience) από το Χάρβαρντ, πρώην υπάλληλος της Google όπου κι επιχείρησε για πρώτη φορά να αναπτύξει λογισμικό που να συνδέει συγκεκριμένες εικόνες με συγκεκριμένες μυρωδιές. Η Osmo έχει στόχο «την ψηφιοποίηση της όσφρησης για τη βελτίωση της υγείας και της ευημερίας της ανθρώπινης ζωής», δημιουργώντας τις θεμελιώδεις δυνατότητες που θα επιτρέψουν στους υπολογιστές να κάνουν ό,τι μπορεί να κάνει η μύτη μας».
Πρόσφατα η εταιρεία πέτυχε αυτό που αποκαλεί scent teleportation, δηλαδή την «τηλεμεταφορά αρώματος». Μια μυρωδιά σε ένα σημείο του πλανήτη «παγιδεύεται» σε σωλήνα και οδηγείται σε ένα ψηφιακό μηχάνημα χρωματογραφίας / σπεκτρογραφήματος όπου το άρωμα αυτό αναλύεται χημικά και αποτυπώνεται ψηφιακά. Η χημική του ανάλυση στέλνεται σε ένα άλλο σημείο του πλανήτη όπου υπάρχει ένα αντίστοιχο μηχάνημα που αναγνωρίζει τη χημική ανάλυση και παράγει το ίδιο αυτό άρωμα μέσα από υψηλής τεχνολογίας διαδικασίες.
Η Osmo χρησιμοποίησε Τεχνητή Νοημοσύνη για να διερευνήσει τη σχέση μεταξύ της μοριακής δομής των αρωμάτων και της αντίληψης της όσφρησης, αποδεικνύοντας ότι μια μηχανή μπορεί να «προβλέψει» τις μυρωδιές με αξιοσημείωτη ακρίβεια. Οι επιστήμονές της Osmo ανέπτυξαν ένα μοντέλο μηχανικής μάθησης χρησιμοποιώντας νευρωνικά δίκτυα γραφημάτων (Graph Neural Networks GNNs), στα οποία φορτώθηκε ένα σύνολο δεδομένων, περίπου 5.000 γνωστές χημικές ενώσεις, καθεμία από τις οποίες είχε επισημανθεί με περιγραφικές μυρωδιές όπως «φρουτώδης» ή «λουλουδάτη».
Οι ικανότητες του μοντέλου δοκιμάστηκαν στην πράξη: Το μοντέλο Osmo προέβλεψε σωστά τις μυρωδιές στο 50% των περιπτώσεων του τεστ στο οποίο υποβλήθηκε ενώ πέτυχε να αξιολογήσει άλλες οσφρητικές ιδιότητες, όπως η ένταση της οσμής, σε ένα τεράστιο σύνολο δεδομένων 500.000 πιθανών μορίων αρωμάτων.
Η χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης για τη γρήγορη αναδημιουργία αρωμάτων με βάση ένα ψηφιακό πλαίσιο, θα μπορούσε να θέσει τα θεμέλια για αυτό που οι δημιουργοί ταινιών και τηλεοράσεων ονειρεύονται από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα: τη δημιουργία μιας τεχνολογίας που θα μπορεί να αναδημιουργεί οσμές και μυρωδιές σε πραγματικό χρόνο και να «ψεκάζει» με αυτές τους θεατές που παρακολουθούν μια ταινία ή ένα θέαμα.
Η ξεχασμένη για δεκαετίες τεχνολογία Smell-O-Vision αναβιώνει και νέοι επιστήμονες, με πολύ πιο ισχυρά εργαλεία στα χέρια τους υπόσχονται να δώσουν στην ψηφιακή ή άλλη ψυχαγωγία, νέες διαστάσεις. Η εστίαση, τα ταξίδια, το θέατρο, ο κινηματογράφος, οι συναυλίες, οι αθλητικοί αγώνες, οι εκδηλώσεις γενικότερα, αναμένεται να αποκτήσουν νέες «διαστάσεις» άγνωστες μέχρι στιγμή για μας αλλά ίσως γνωστές στη… μύτη μας.
