Μια σπουδή πάνω στα αγαπημένα πιάτα, τους συμβολισμούς και τους κώδικες του φαγητού, που σύμφωνα με τον Αλ Καπόνε διαχώριζε τη ζωή από το θάνατο.
Οι Μαφιόζοι, είτε μιλάμε για πραγματικές στιγμές είτε για αναπαραστάσεις τους στις χιλιάδες ταινίες, λατρεύουν συγκεκριμένα πιάτα που έχουν σχέση με τη μητέρα τους και τη δομημένη παράδοση του χώρου τους. Με πιάτα που τους θυμίζουν οικογένεια. Πάστα, πίτσα και κεφτεδάκια με σάλτσα ντομάτας είναι οι βασικές τους αδυναμίες, και μάλιστα έχουν γραφτεί δεκάδες μαγειρικά βιβλία με συνταγές από γαστριμαργικές προτιμήσεις των μαφιόζων.
Είναι τόσο μεγάλη η ταύτισή τους με το φαγητό που αποτέλεσε, ως εμπορικό αντικείμενο, κομμάτι ακόμη και της δουλειάς τους. Στη Νέα Υόρκη προστάτευαν εστιατόρια και διηύθυναν αλυσίδες με πιτσαρίες. Στο Νιου Τζέρσεϋ προσπαθούσαν να ελέγξουν τη διακίνηση τροφίμων, ενώ στη Νέα Ορλεάνη για παράδειγμα στόχος τους ήταν το εμπόριο οστρακοειδών και ψαριών.
Η παραμονή στη φυλακή ήταν ένα άλλο αναπόσπαστο κομμάτι σχεδόν για κάθε μέλος της οικογένειας. Κι εδώ το φαγητό έπαιζε καθοριστικό ρόλο, με τη μορφή της ανταποδοτικότητας για τα μέλη της μαφίας. Έχουν γραφτεί εκατομμύρια λέξεις για τους τρόπους και τους υπέρογκους χρηματισμούς των δεσμοφυλάκων ώστε να μπορούν οι μαφιόζοι να τρέφονται μέσα στη φυλακή όπως ακριβώς θα έκαναν στο οικογενειακό τραπέζι. Μάλιστα, στα περισσότερα φιλμ του είδους υπάρχουν οι ανάλογες σκηνές, με πιο χαρακτηριστικό το Goodfellas, όπου η φυλακή μετατρέπεται σε επέκταση της οικογενειακής κουζίνας. Το ίδιο το φιλμ, άλλωστε, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια τεράστια μαγειρική σκηνή άγχους για την τελική επιτυχία ενός πιάτου. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να εξηγηθεί η αγωνιώδης προσπάθεια του Ray Liotta, ως Henry Hill, να κάνει το τέλειο ριγκατόνι με κεφτεδάκια και σάλτσα ντομάτας την ίδια στιγμή που οργανώνει την πώληση ναρκωτικών και ετοιμάζεται ψυχολογικά για τη φυλακή;
Είναι τόσο μεγάλη η εμμονή των μαφιόζων με το φαγητό που ακόμη και οι προσωνυμίες τους βασίζονται σε διατροφικά συστατικά ή διάφορα φαγητά. Ο διαβόητος μαφιόζος από τη Βοστόνη Di Nunzio απαντούσε μόνον αν τον αποκαλούσες Cheese Μan, ενώ ο πιο γνωστός δολοφόνος της οικογένειας Genovese στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του ’60 αποκαλούσε χαϊδευτικά τον εαυτό του Scongili Joe.
Τα εστιατόρια, όπως είπαμε, ήταν για τους μαφιόζους το οικογενειακό τραπέζι σε δημόσιο χώρο. Τόσο που για το F.B.I. τα εστιατόρια στα οποία σύχναζαν οι μαφιόζοι έπαιρναν διαστάσεις ζωντανής οντότητας, μπαίνοντας στις λίστες παρακολούθησης σαν να ήταν οι ίδιοι οι χώροι τους αντικείμενο παρακολούθησης. Έτσι, βλέπει κανείς στις λίστες των υπόπτων να αναφέρονται δέκα γνωστοί μαφιόζοι και δύο εστιατόρια. Στο μέσον της δεκαετίας του ’60 στο Κουίνς της Νέας Υόρκης έγινε στο εστιατόριο La Stella το περίφημο γεύμα των ηγετών όλων των «οικογενειών» της Μαφίας, ειδικά της Ανατολικής Ακτής, στο οποίο αποφασίστηκε η μοιρασιά των αγορών των ναρκωτικών. Αν και το εστιατόριο αυτό έκλεισε πριν από μερικά χρόνια, το μενού εκείνης της μέρας, ο τρόπος με το οποίο κάθισαν οι μαφιόζοι, τα ονόματα των σερβιτόρων και οι λεπτομέρειες του γεύματος αποτελούν ακόμη και σήμερα αντικείμενο συζητήσεων για τους Νεοϋορκέζους. Μια επίσκεψη στο Il Mulino της Νέας Υόρκης σου προκαλεί ανατριχίλα γιατί συνειδητοποιείς εύκολα αυτήν τη βουλιμική εμμονή των μαφιόζων με το φαγητό. Φημολογείται σε πολλές βιογραφίες ότι ο Carlo Gambino είχε προαγάγει σε τέτοια ακρότητα την εμμονή του με το φαγητό ώστε για να διαλέξει σε ποια από τις καθολικές εκκλησίες θα ασκήσει κάποια από τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα, βασιζόταν στη «γαστρονομική» εκτίμηση της Θείας μετάληψης.
Ο Al Capone έλεγε πάντα στα μέλη της οικογένειάς του ότι αυτό που χωρίζει και ταυτόχρονα συνδέει τη ζωή με το θάνατο είναι το φαγητό. Το να θέσεις αυτήν την εξίσωση, βέβαια, σημαίνει ότι έχεις κατανοήσει ότι υπάρχει άμεση σχέση του φαγητού με το θάνατο ή ότι θα μπορούσε κανείς να δει, ειδικά στις μέρες μας, το φαγητό σαν θάνατο. Μέσα στην ακρότητα της σκέψης του, ο Capone είχε πιθανώς προαναγγείλει ένα βασικό ερώτημα της σημερινής εποχής, το οποίο βέβαια συνδέει -όχι μόνο συμβολικά- την παραγωγή του φαγητού με την καταστροφή του περιβάλλοντος μέσω της εκβιομηχάνισης και της εντατικοποίησης της παραγωγής των πρώτων υλών. Ίσως και να το είχε διαβλέψει, βέβαια, μέσα από τη δραστηριοποίησή του στον έλεγχο πολλών κομματιών της διατροφικής αλυσίδας. Το σίγουρο είναι ότι, υπό όποια οπτική γωνία κι αν το δει κανείς, στην κοινωνία μας η οικογένεια, το φαγητό και ο θάνατος συνδέονται με χιλιάδες τρόπους και η Μαφία είναι ζωντανή απόδειξη αυτής της σχέσης.
Ακολουθήστε το zeitgeist.gr στο facebook για να ενημερώνεστε πρώτοι για τα νέα θέματα και να στηρίξετε την ποιοτική δημοσιογραφία, πατώντας like στο facebook banner που βλέπετε κάτω ή πάνω δεξιά.
