Μπετόβεν, Σούμαν, Λένον, Λίνκολν, Τολστόι, Χέμινγουεϊ, Νεύτωνας έπασχαν από κατάθλιψη. Αυτό όμως δεν τους εμπόδισε να μεγαλουργήσουν. Γιατί κάποιοι δεν τα παρατούν ποτέ και μας παρακινούν να κάνουμε το ίδιο.
Ιστορικά, συνεχώς επιβεβαιώνεται ότι η ανεργία και η φτώχεια μεταλλάσσουν μια οικονομική κρίση σε επιδημία ψυχιατρικών νόσων και αυτοκτονιών. Η κατάθλιψη και η μελαγχολία αποκτούν χαρακτηριστικά επιδημικών νόσων όταν το μικρόβιο της ανασφάλειας μολύνει ψυχές. Ιατρικά, είναι αποδεδειγμένο ότι το άγχος και το στρες αποτελούν παράγοντες καρδιακού κινδύνου τόσο ισχυρούς όπως οι κλασικοί -κάπνισμα, υπέρταση, παχυσαρκία. Αντίξοες κοινωνικές καταστάσεις και οικονομικά προβλήματα, όταν καταδυναστεύουν τον ψυχισμό φυσιολογικών ατόμων για μακρό χρονικό διάστημα, δύνανται να τον αποδιοργανώσουν και να τον εξαντλήσουν ψυχικά και σωματικά (κακό στρες, distress). Ωστόσο, ενδέχεται να αυξήσουν την εγρήγορσή του και να τον καταστήσουν επιθετικό και δημιουργικό (δημιουργικό στρες, καλό στρες, eustress).
Ως γνωστόν, η κατάθλιψη συνοδεύεται από κακή διάθεση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, μειωμένη παραγωγικότητα. Η μιζέρια κάνει τον άνθρωπο ευερέθιστο και ανυπόμονο, ενώ οι λειτουργίες της σκέψης και της μνήμης είναι υποτονικές. Ανίκανος να πάρει αποφάσεις, βαλτώνει. Ταυτόχρονα, κατατρύχεται και από δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα: αϋπνία, νευρική βουλιμία ή υστερική ανορεξία. Αγχώδεις διαταραχές, κοινωνικές φοβίες, διαταραχές πανικού και ιδεοψυχαναγκασμοί (εμμονές) ταλανίζουν την ψυχή και το σώμα του, το οποίο απειλείται από υπέρταση, έμφραγμα, εγκεφαλικά. Ζωή χωρίς άγχος επιβίωσης δεν υπάρχει και πολλές φορές αυτό μετασχηματίζεται σε κατάθλιψη ή αυτοκτονικό ιδεασμό. Απαιτείται, ωστόσο, να συνυπάρχουν και αρκετοί άλλοι παράγοντες: ένας από αυτούς είναι η οικογενής προδιάθεση (π.χ. αλκοολικός πατέρας, μητέρα με διαταραχές προσωπικότητας ή συμπεριφοράς). Ασφαλώς, οι συνθήκες παίζουν τεράστιο ρόλο. Κοινωνικές εντάσεις και οικονομικά κραχ ωθούν το άτομο στη δική του προσωπική ατραπό. Ισχυρά δυσάρεστα εξωτερικά ερεθίσματα οδηγούν στη μελαγχολία, την κατάθλιψη, τον αυτοκτονικό ιδεασμό. Αλλά και σε καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως έμφραγμα και εγκεφαλικό. Υπάρχουν, ωστόσο, και πολλοί διάσημοι καταθλιπτικοί που εξελίχθηκαν σε δημιουργικές προσωπικότητες, αντί να οδηγηθούν σε μαρασμό.
Οι συνθέτες Μπετόβεν, Σούμαν και Τζον Λένον ήταν δημιουργικοί καταθλιπτικοί. Αμύνονταν στις θύελλες της κατάθλιψης δραπετεύοντας στο δικό τους, μελωδικό κόσμο. Ο Τολστόι και ο Χέμινγουεϊ ήταν διάσημοι καταθλιπτικοί συγγραφείς. Ο Τολστόι δραπέτευσε αναζητώντας ανακούφιση μέσα στον ιδιότυπο «ριζοσπαστικό χριστιανισμό» του: ζωή με φροντίδα για τον πλησίον και ελπίδα με πίστη στο μέλλον. Πλήρης απόρριψη της ιδιοκτησίας και των θεσμών που εφευρέθηκαν από θρησκευτικά τάγματα ή πολιτικές κυβερνήσεις, για να εκμεταλλεύονται τον κόπο του απλού χειρώνακτα. Ο Χέμινγουεϊ βίωσε σε όλη του τη ζωή την κατάθλιψη. Οι καταθλιπτικές τάσεις του αποκαλύπτονται στο μυθιστόρημα που του χάρισε το Νόμπελ: Ένας γέρος φτωχός (όλα τα κακά της μοίρας) ψαρεύει ένα μεγάλο ψάρι (έπαθλο επιτυχίας) που δεν χωράει στη βάρκα του (αδυναμία χειρισμών ευτυχούς γεγονότος). Αποφασίζει να το σύρει μέχρι την παραλία προσδεδεμένο στη μικρή βάρκα (τιτάνιος αγώνας εξασφάλισης τροφής). Πριν καταφέρει να το φέρει στη στεριά, τα σκυλόψαρα το ξεκοκαλίζουν: Όλα μάταια! Κάτι που αναφέρουν συχνά οι ασθενείς που πάσχουν από κατάθλιψη.
Ψυχαναλυτικά, η κατάθλιψη είναι προσωπική «απάντηση» σε κάποιο γεγονός μεγάλης σημασίας, που συνέβη στα ευάλωτα παιδικά χρόνια. Η κατάσταση διαμορφώνεται αντικατοπτρίζοντας πολλούς συλλειτουργούντες παράγοντες: Γονίδια σωματικά και ψυχικά, ηλικία όπου συνέβη το «μέγα γεγονός», δομή προσωπικότητας και πώς η μητέρα (και, δευτερευόντως το οικογενειακό περιβάλλον) δίδαξαν την τέχνη της ψυχικής θωράκισης και τις τεχνικές προσαρμογής στη μάχη της επιβίωσης.
Έτσι, ο Αβραάμ Λίνκολν βρήκε ψυχικό καταφύγιο στη θρησκεία. Απογοητευμένος από τη φτώχεια των παιδικών του χρόνων, δραπετεύει στη φιλοσοφία, μελετώντας την Αγία Γραφή αλλά και Έλληνες τραγικούς. Αυτοδίδακτος, παιδί δυο αγράμματων γονέων, βρίσκει ηρεμία στα ταραχώδη χρόνια της προεδρίας του απαγγέλλοντας αποσπάσματα από τη Βίβλο και αρχαίες ελληνικές τραγωδίες. Η ψυχική του αντεπίθεση στην κατάθλιψη τον τροφοδότησε με απίστευτη ζωτικότητα μέχρι τα βαθιά γεράματα, αν και φοβόταν σχεδόν σε κάθε του βήμα το θάνατο.
Ο Νεύτωνας ήταν ορφανός, μεγάλωσε σε οικοτροφείο. Αντιδραστικά μελαγχολικός, εγκαταλείπει τα μαθήματα. Λίγα χρόνια αργότερα αρχίζει να αυτο-μορφώνεται ατενίζοντας το απέραντο διάστημα του ουρανού και θεμελιώνει τη φυσική επιστήμη.
Διαβάστε επίσης
Ο Έρνεστ μιλάει για τον Χέμινγουεϊ
Κατάθλιψη και κρίσεις πανικού: Η ομοιοπαθητική προσφέρει λύσεις
