Ο καταξιωμένος δημιουργός με την πλούσια πορεία μιλάει στο Zeitgeist για τα αρχιτεκτονικά ζητήματα που επηρεάζουν την καθημερινότητά μας, αλλά και για τη φιλοσοφία του πάνω στα σχήματα που καθορίζουν τον κόσμο μας.
Ο Δημήτρης Ποτηρόπουλος ίδρυσε μαζί με τη Λιάνα Νέλλα-Ποτηροπούλου το γραφείο Potiropoulos+Partners το 1989. Στα 30 χρόνια της πορείας του, μιας διαδρομής ευφάνταστης αλλά και βαθιά βιωματικής με πλήρη συνείδηση των σύγχρονων αρχιτεκτονικών ζητημάτων και τάσεων, πολλά έργα του επανειλημμένα ξεχώρισαν και βραβεύτηκαν, ενώ η avant garde σχεδιαστική του φιλοσοφία έχει συμβάλει στην εδραίωση της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής του ταυτότητας. Οι Potiropoulos+Partners έχουν σχεδιάσει και έχουν βραβευτεί για μια σειρά σημαντικών έργων, που εκτείνονται σε όλο το φάσμα των αρχιτεκτονικών επιλογών, από κατοικίες και ξενοδοχεία μέχρι τουριστικά συγκροτήματα, συνεδριακά και εμπορικά κέντρα, αθλητικές εγκαταστάσεις, εξοχικές κατοικίες, μουσεία, δημαρχεία κ.λπ. Στα έργα του γραφείου, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται: η Μαρίνα του Φλοίσβου, οι Εξοχικές Κατοικίες Navarino Residences στην Costa Navarino, το Ολυμπιακό Κέντρο Αντισφαίρισης στο ΟΑΚΑ, το Κτιριακό Συγκρότημα της Ολυμπιακής Αεροπλοΐας στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος», το Νηπιαγωγείο της Γερμανικής Σχολής Αθηνών, κ.α.Ποιο ήταν το αρχικό σας κίνητρο όταν ξεκινούσατε να σχεδιάζετε κτήρια, κατοικίες κ.λπ. και ποιο είναι τώρα;
Όπως συμβαίνει σε κάθε αρχιτέκτονα στα πρώτα του βήματα, αυτό που κύρια με ενδιέφερε τότε ήταν να δω μια ιδέα μου να εξελίσσεται, να ολοκληρώνεται σχεδιαστικά, στη λεπτομέρειά της και κατόπιν να χτίζεται. Σήμερα, πλέον, με απασχολεί το πως τοποθετείται η αρχιτεκτονική, τόσο θεωρητικά όσο και σχεδιαστικά, απέναντι στις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας, επίσης σε σχέση με την κλιματική αλλαγή, το αστικό τοπίο, την τεχνολογική πρόοδο, τα ζητήματα που αφορούν στην Τέχνη και γενικότερα στον πολιτισμό, τα πολιτικά ζητήματα, απέναντι στο ίδιο το μέλλον της. Η πολυπαραμετρική αυτή αναζήτηση είναι ένα είδος εξελικτικής έρευνας, που αφορά στην βαθύτερη ουσία του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, πέρα από στυλ και μόδες.
Ποιοι αρχιτέκτονες υπήρξαν για εσάς οι μεγαλύτερες επιρροές;
Με επηρέασε ιδιαίτερα η διδασκαλία και η δουλειά του καθηγητή μου Günter Behnisch, που εστίαζε στη δυναμική της ελεύθερης κάτοψης και της διάσπασης του καννάβου. Αντίστοιχα, την ίδια περίοδο, στις Η.Π.Α., ορισμένοι αναζητούσαν τον σύγχρονο αρχιτεκτονικό λόγο στην οριακή ερμηνεία ή και αποδόμηση της κονστρουκτιβιστικής γεωμετρίας. Με αυτές τις επιρροές ξεκίνησα να προσεγγίζω την αρχιτεκτονική.
Από πού αντλείτε την έμπνευση;
Αφορμές για έμπνευση υπάρχουν πολλές. Μπορεί να είναι η ίδια η λειτουργία του κτηρίου, το τοπίο, ή επίσης ένα βιβλίο που σχετίζεται με το project, είτε ένα κινηματογραφικό έργο, ένα μουσικό κομμάτι, ακόμη και μία εικόνα, ή οι στίχοι ενός ποιήματος. Αυτό που κυρίως με απασχολεί είναι η εμπειρία που μπορούν να προκαλέσουν οι αρχιτεκτονικές ιδέες, αλλά και η συμμετοχή του κτηρίου στο αστικό γίγνεσθαι, εφόσον βρίσκεται στην πόλη. Αφενός, δηλαδή, η θεατρική οργάνωση του χώρου -ο τρόπος με τον οποίον ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός μπορεί να παρέμβει στη ζωή μας χρωματίζοντας την καθημερινότητα- και αφετέρου, το πως θα μπορούσε η αρχιτεκτονική να λειτουργήσει ως κρίκος που ενισχύει και αναζωογονεί τις επιμέρους αστικές περιοχές συνδέοντάς τις μέσα από την ίδια τη χωρική τους δυναμική.
Με ποια υλικά προτιμάτε να εργάζεστε και ποια ρεύματα έχετε ενσωματώσει στα έργα σας; Τι σημαίνει για εσάς καλή και κακή αρχιτεκτονική;
Κατά κύριο λόγο προτιμώ τα φυσικά υλικά και αυτά που μπορούν να ανακυκλωθούν. Την περίοδο των σπουδών μου υπήρχε διάχυτο στην Ευρώπη (και στη Γερμανία), ένα κλίμα αμφισβήτησης, που ειδικά στην αρχιτεκτονική εκφράστηκε μέσω της κριτικής που ασκήθηκε στον μοντερνισμό. Το πρόγραμμα της σχολής μου αντιλαμβανόταν την αρχιτεκτονική σαν μία ενότητα οικοδομικής και αστικού σχεδιασμού και ανοιγόταν ήδη από τα πρώτα εξάμηνα των σπουδών σε ένα ευρύ φάσμα καλλιτεχνικών, τεχνικών, κοινωνικών και ιστορικών θεμάτων. Όλα αυτά μας βοήθησαν να βλέπουμε τα πράγματα διαφορετικά σε σχέση με τα εκάστοτε στερεότυπα, και επίσης πολύπλευρα. Δεν πιστεύω στους -ισμούς», κατά την άποψή μου δεν υπάρχει σωστή ή λανθασμένη αρχιτεκτονική, υπάρχει καλή ή κακή αρχιτεκτονική, όπως και αν εκφράζεται αυτή.
Υπήρξε κάποια σκέψη που σας καθόρισε ως δημιουργό;
Η συνειδητοποίηση ότι αρχιτεκτονική δεν σημαίνει απλά όμορφες ή φαντασμαγορικές μορφές που ικανοποιούν τον ναρκισσισμό του αρχιτέκτονα, αλλά ότι κάθε γραμμή που σχεδιάζουμε έχει βαθύτερες και μακροχρόνιες επιπτώσεις σε κάθε πτυχή της ζωής μας, και βέβαια στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον.
Όσο οι κοινωνίες εξελίσσονται, όσο γίνονται πιο σύνθετες και αλληλένδετες με άλλες κοινωνίες, τόσο τα κοινωνικά υποκείμενα θα δέχονται νέες επιρροές και αντίστοιχα θα αλλάζουν τα συμβολικά σχήματα ερμηνείας του κόσμου. Η ίδια η πολυπλοκότητα της εποχής μας δεν επιτρέπει να σκεφτόμαστε την αρχιτεκτονική με απλοϊκό τρόπο.
Πολλοί θεωρούν ότι η αρχιτεκτονική είναι θέμα δημιουργικότητας, μορφών και υλικών, αλλά από ό,τι έχει δείξει η ιστορία είναι και θέμα πολιτικών. Θα είχε ενδιαφέρον να μας πείτε πώς βλέπει το θέμα ένας αρχιτέκτονας;
Η αρχιτεκτονική αντικατοπτρίζει στη διαδρομή της ιστορίας την εξέλιξη της κάθε κοινωνίας -σε πολιτισμικό, κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, επιστημονικό και τεχνολογικό επίπεδο- εκφράζοντας το πνεύμα της εκάστοτε εποχής. Προφανώς, λοιπόν, επηρεάζεται και από την πολιτική, και από τους πολιτικούς. Ως προς το πρώτο, συμφωνώ, δεν γίνεται να είναι αλλιώς, με δεδομένο ότι ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός πρέπει να απαντάει σε μια σειρά ζητημάτων, όπως είναι για παράδειγμα η κοινωνική κατοικία ή ο δημόσιος χώρος, κ.ο.κ., που άπτονται της πολιτικής σκέψης και των πολιτικών αποφάσεων. Ως προς το δεύτερο, όμως, έχω επιφυλάξεις, καθώς εγκυμονεί ο κίνδυνος των σκοπιμοτήτων που μπορεί οι πολιτικοί να έχουν στο μυαλό τους, είτε για λόγους προσωπικού οφέλους ή επειδή εξυπηρετούν συμφέροντα.
Για παράδειγμα, είστε ευχαριστημένος με τον Μεγάλο Περίπατο, την τελευταία μεγάλη ή πολυσυζητημένη παρέμβαση στο αθηναϊκό κέντρο;
Σε έργα αυτού του βεληνεκούς οφείλουν να ακολουθούνται άλλες διαδικασίες, μέσω αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και αναλυτικής διερεύνησης των δεδομένων και των πιθανών εναλλακτικών προτάσεων. Τέτοιες παρεμβάσεις, που είναι κρίσιμες για το μέλλον του κέντρου της πόλης, και επίσης πολυπαραγοντικές -σκεφθείτε μόνο την κυκλοφοριακή τους διάσταση- απαιτούν μελέτη σε βάθος, και βέβαια όραμα, ιδέες και φαντασία, που φτάνουν πολύ πέρα από την πολιτική ή κομματική βιτρίνα.
Το μη εκπαιδευμένο μάτι έχει συνηθίσει να θαυμάζει τα πάντα στην μοντέρνα αρχιτεκτονική. Ωστόσο, υπάρχουν μόδες, εφήμερες κατασκευές που απομακρύνονται από την ουσία; Αλήθεια, ποια είναι η ουσία της αρχιτεκτονικής σήμερα;
Υπάρχει στις ημέρες μας μια άποψη που θέτει το ψευτοδίλημμα ανάμεσα σε ένα αδιάφορο κτήριο και σε έναν εικονογραφικό, εφήμερο σχεδιασμό της μόδας. Η αντίληψη αυτή είναι λανθασμένη, είναι μια υπεραπλούστευση που πρέπει να αποφύγουμε. Η αρχιτεκτονική δεν μπορεί να είναι, και δεν είναι, αναλώσιμο προϊόν που παύει να υπάρχει αφού χρησιμοποιηθεί.
Επομένως, ποιος θεωρείτε ότι είναι ο δρόμος;
Σήμερα καλείται η αρχιτεκτονική να επανερμηνεύσει τα πολλαπλά δυναμικά πεδία που γεννά η ίδια η εξέλιξη του σύγχρονου τρόπου ζωής, εξετάζοντας πιο βαθιές οπτικές γωνίες νοηματοδότησης του υλικού χώρου και εκδήλωσης της φαντασίας. Ώστε να μπορεί να αφουγκράζεται τις εν δυνάμει αλλαγές μιας ανοικτής πλέον κοινωνίας και να τις μετουσιώνει σε έναν αρχιτεκτονικό λόγο με νόημα, πιο ποιητικό και μαζί πιο διερευνητικό, ευαισθητοποιημένο απέναντι στις ανθρώπινες ανάγκες και φιλικό προς το φυσικό περιβάλλον. Όλα αυτά εγείρουν ένα θεμελιώδες ζήτημα, για μια αρχιτεκτονική που πρέπει να ακολουθεί ανοικτούς νοητικούς δρόμους.
Πιστεύετε ότι η πανδημία μπορεί να οδηγήσει την αρχιτεκτονική σε μια λογική δημιουργίας κτηρίων και κατοικιών που θα συμβάλουν στην αποτροπή διάδοσης μιας μελλοντικής πανδημίας;
Δεν θεωρώ ότι θα συμβούν ριζικές ανατροπές στην αρχιτεκτονική σκέψη και έκφραση λόγω της πανδημίας. Όμως, όσοι μέχρι σήμερα δεν το έχουν αντιληφθεί -αναφέρομαι στους πολιτικούς, μέχρι και τους απλούς πολίτες- θα πρέπει να καταλάβουν ότι οφείλουν πλέον να ενστερνιστούν τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης, της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και της οικολογίας, ώστε να αναστραφεί, αν αυτό είναι δυνατό, η σημερινή επιζήμια δυναμική, συνέπεια της οποίας είναι η περιβαλλοντική ρύπανση και η κλιματική αλλαγή.
Υπάρχουν πελάτες που σας έχουν ζητήσει να θυσιάσετε το αρχιτεκτονικό σας όραμα προκειμένου να αποκτήσουν κάτι πιο φανταχτερό από ό,τι εσείς θα θέλατε;
Σπάνια έχει συμβεί κάτι τέτοιο, τόσο σπάνια που επί της ουσίας είναι σαν να μην έχει συμβεί. Εξάλλου, είναι γνωστός ο τρόπος που εκφραζόμαστε αρχιτεκτονικά, οπότε όσοι μας πλησιάζουν το κάνουν συνειδητά.
Κάντε κλικ στην gallery επάνω και χρησιμοποιήστε τα βελάκια για να δείτε έργα του αρχιτέκτονα.
