Οι ουρανοξύστες, το άλλοτε σύμβολο της οικονομικής δύναμης έχει επιστρέψει απαλλαγμένο από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος. Σήμερα συμβολίζουν τη ζωή, τη δημιουργία, την πρόοδο, αλλά και την προς Ανατολάς άνθιση του καπιταλισμού.
Πριν από περίπου δύο δεκαετίες η κατάρρευση των Δίδυμων Πύργων προοιώνιζε για πολλούς τη σταδιακή κατάπτωση ενός κατεξοχήν δυτικού συμβόλου δύναμης και επιρροής. Οι ουρανοξύστες γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν στις ΗΠΑ, αρχικά ως δείκτες του καπιταλιστικού σφρίγους και αργότερα της δυναμικής της ελεύθερης αγοράς και της παγκοσμιοποίησης -σύμφωνα και με την ονομασία «The World Trade Center» (Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου) που πριν τον όλεθρο ενσωμάτωνε ό,τι πιο θαλερό επιχειρηματικά.Τελικώς, ύστερα από μία περίοδο αμφισβητήσεων σχετικά με το μέλλον των ουρανοξυστών και ύστερα από αμέτρητες συζητήσεις, ενστάσεις και αντιρρήσεις, ο δήμος της Νέας Υόρκης πήρε την απόφαση ότι ο δρόμος εξακολουθεί να είναι ο ουρανός και στη θέση των Δίδυμων Πύργων να ανεγείρει ένα σύμπλεγμα νέων ουρανοξυστών. Πάλι καλά, ειδάλλως οι ΗΠΑ δεν θα είχαν ούτε έναν ουρανοξύστη μέσα στο top ten, καθώς εδώ και αρκετά χρόνια τη σκυτάλη στην ανέγερση την έχει πάρει η Ασία. Το ενδιαφέρον έχει μετατοπιστεί, δείγμα και της ανάλογης μετακίνησης του οικονομικού και επιχειρηματικού ενδιαφέροντος. Πλέον, μια πρόχειρη ματιά στη λίστα με τα ψηλότερα κτήρια αρκεί για να εντοπίσει κάποιος σε περίοπτες θέσεις την Κίνα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Μαλαισία, το Χονγκ Κονγκ, την Ταϊβάν. Μία πιο προσεκτική εξέταση δείχνει ότι δεν είναι μόνο τα ψηλότερα κτήρια σε αυτές τις χώρες, αλλά και τα πιο περίτεχνα, τα πιο άρτια σχεδιαστικά, τα πιο όμορφα, τα πιο κομψά και τα περισσότερα στον αριθμό.
Συγκεκριμένα, πριν από ακριβώς έναν χρόνο παραδόθηκε προς χρήση το Μπουρτζ Χαλίφα (Burj Khalifa), γνωστό και ως Μπουρτζ Ντουμπάι. Πρόκειται για το υψηλότερο κτήριο στον κόσμο, με ύψος 827 μέτρα και 160 ορόφους, η κατασκευή του οποίου ξεκίνησε το 2004. Ο πύργος (Burj) βρίσκεται στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και αναπτύσσεται κλιμακωτά, δίνοντας την εντύπωση μίας αστραπής που ξεκινάει από τη γη και χάνεται στον ουρανό. Το δυσθεώρητο ανάστημά του ξεπερνάει κατά περίπου 300 μέτρα τον ουρανοξύστη Taipei 101, που δεσπόζει στο εμπορικό κέντρο της πρωτεύουσας της Ταϊβάν και ήταν ο πρώτος που ξεπέρασε το μισό χιλιόμετρο. Πλέον δεν μοιάζει τόσο ψηλός, καθώς βρίσκεται μόλις στη δέκατη θέση! Στη δεύτερη βρίσκεται ο Πύργος της Σαγκάης (Shanghai Tower), με ύψος 632 μέτρα και 137 ορόφους. Ολοκληρώθηκε το 2016 ύστερα από επτά χρόνια εργασιών και πέρα από το μπόι του αυτό που τον κάνει ξεχωριστό είναι ότι έχει τη μορφή εννέα κυλινδρικών κτηρίων το ένα πάνω στο άλλο, τα οποία περικλείονται όλα σε εσωτερικό γυάλινο κέλυφος που περιστρέφεται. Από εκεί και πέρα στην τρίτη θέση βρίσκουμε τον Abraj Al-Bait (601 μέτρα) στη Σαουδική Αραβία, στην τέταρτη τον Ping An International Finance Center (599 μέτρα) στην Κίνα και στην πέμπτη τον Lotte World Tower (555 μέτρα) που βρίσκεται στην πρωτεύουσα της Νότιας Κορέας, τη Σεούλ. Την πρώτη δεκάδα συμπληρώνουν άλλοι 4 ουρανοξύστες στην Κίνα και την Ταϊβάν και αν δεν υπήρχε ο νεόδμητος ουρανοξύστης One World Trade Center (541 μέτρα) που χτίστηκε δίπλα στα συντρίμμια, στο πολύπαθο Μανχάταν, θα μιλάγαμε για πλήρη κυριαρχία της Ασίας.
Στη νέα εποχή των ουρανοξυστών έχει εισέλθει και η Ευρώπη. Οι Ολυμπιακοί του 2012 βρήκαν το Λονδίνο να περηφανεύεται για το ψηλότερο κτήριο της Γηραιάς Ηπείρου. Ο γυάλινος ουρανοξύστης Shard (=θραύσμα) έχει ύψος 310 μέτρα και φέρει τη σφραγίδα του Ιταλού αρχιτέκτονα Renzo Piano. Από τότε όμως τρεις νέοι ουρανοξύστες στη Μόσχα του πήραν τα πρωτεία, όλοι γύρω στα 400 μέτρα. Η Ρωσία πρωταγωνιστεί στο πλήθος ουρανοξυστών, με δεκάδες κτήρια μεταξύ 200 – 300 μέτρων. Σε αντίθεση με τους ουρανοξύστες στην Ασία που χρησιμοποιούνται κατά βάση για εμπορικούς λόγους, εκείνοι στη Ρωσία συχνά φιλοξενούν βίλες εκατοντάδων τετραγωνικών με το high end της πολυτέλειας να ορατό σε κάθε μία από αυτές. Τι άλλο βλέπουμε όταν κοιτάμε την Ευρώπη από ψηλά; Μα την Κωνσταντινούπολη και τους περίπου 20 ουρανοξύστες που διαθέτει, με ύψος εκεί γύρω στα 200 μέτρα.
Τάσεις και φιλοσοφίαΗ νέα φιλοσοφία ανέγερσης ουρανοξυστών βασίζεται καταρχήν στην κλασική αξία της οικονομίας χώρου: Η ανέγερση τους συμφέρει όπου η γη είναι πολύ ακριβή και τα διαθέσιμα οικόπεδα ελάχιστα. Η εμπορική επιτυχία ενός ουρανοξύστη είναι δεδομένη και ποτέ ως τώρα δεν έχει καταγραφεί αποτυχία. Εύλογα, μιας και δημιουργούνται εκατοντάδες γραφεία προς ενοικίαση, τα οποία γίνονται ανάρπαστα από μεγάλες πολυεθνικές, τράπεζες, ασφαλιστικές, που θεωρούν τη στέγαση σε έναν ουρανοξύστη ως την απόλυτη καταξίωση.Υπάρχουν όμως και νέες αξίες. Οι ουρανοξύστες της νέας εποχής θέλουν να «πουν» πολλά περισσότερα: Να μεταδώσουν οικολογικά μηνύματα (ουρανοξύστες ενεργειακής αυτονομίας ντυμένοι με φωτοβολταϊκά και βιοκλιματική αρχιτεκτονική), να βροντοφωνάξουν την οικονομική άνθηση της Ασίας, να φέρουν την αρχιτεκτονική στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος. Επιπλέον, οι νέοι ουρανοξύστες είναι πολύ πιο φιλόξενοι με τους «παρείσακτους». Δεν είναι μόνο τα παρατηρητήρια στην οροφή και τα εστιατόρια στους τελευταίους ορόφους. Πλέον, φιλοξενούν ξενοδοχεία πέντε αστέρων, διαμερίσματα με θέα, καταστήματα, συνεδριακούς και εκθεσιακούς χώρους, parking, αθλητικές εγκαταστάσεις και είναι ανοικτοί στο κοινό, κάθε μέρα, όλες τις ώρες. Παράλληλα, ενώ οι ουρανοξύστες της μοντέρνας αρχιτεκτονικής (1930 – 1980) είναι προσηλωμένοι στην αρχή της λειτουργικότητας και σε φόρμες δίχως ιστορικές αναφορές αλλά με βασικό ζητούμενο το να έχουν φως, αέρα και ήλιο, οι ουρανοξύστες της τωρινής, μεταμοντέρνας εποχής, διαφοροποιούνται ριζικά. Εκεί που ο χάλυβας, το γυαλί και τα κλιματιστικά υποδήλωναν την λανθασμένη αντίληψη ότι τα ενεργειακά αποθέματα είναι ατελείωτα, βιοκλιματικές τεχνικές έρχονται για να προσφέρουν εξοικονόμηση ενέργειας και πιο υγιεινές συνθήκες. Εκεί που η συνειδητή λιτότητα (αρχικώς) και η αθέλητη μονοτονία (αργότερα) ήταν ο κανόνας των γυάλινων πύργων, τώρα είναι έκδηλη η ανάγκη για κτήρια όμορφα, ζωηρά και όχι αδιάφορα ιδεολογικά. Η λειτουργικότητα παραμένει ζητούμενο, αλλά αυτό δεν αρκεί αν δεν ανεβάζει το επίπεδο της ζωής. Κάπως έτσι οι ουρανοξύστες της νέας εποχής δεν συμβολίζουν πια τόσο την οικονομική δύναμη, όσο την εξέλιξη, μία έννοια ευρύτερη, πιο ουμανιστική και που σίγουρα ηχεί πιο ανακουφιστικά, σε σχέση με το δέος που προκαλεί το ύψος τους…
