Σε πολλά δεν μπόρεσαν οι Σοβιετικοί να ανταγωνιστούν τους Δυτικούς, αλλά στην ποπ μουσική το σοβιετικό μοντέλο τα έκανε μαντάρα, χαρίζοντας μας άφθονες στιγμές κιτς.
Κατά τη δεκαετία του 1960, την εποχή που το ροκ ταρακουνούσε τη νεολαία στις περισσότερες δυτικές δημοκρατίες και η μουσική συνδεόταν με την κοινωνική αμφισβήτηση και την νεολαιίστικη εξέγερση, στη Σοβιετική Ένωση επιχειρήθηκε η δημιουργία ενός (αντίπαλου) μουσικού μορφώματος το οποίο όμως κατέληξε σε αισθητικό τερατούργημα. Ο λόγος για τα θρυλικά Φωνητικά – Ορχηστρικά Σύνολα (ΦΟΣ), μορφώματα της ύστερης σοβιετικής τέχνης, της καθοδηγούμενης, λογοκριμένης και ανώδυνης μουσικής που προσπάθησε να επιβάλλει το καθεστώς.Πρώτο μέλημα των Σοβιετικών κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘60 ήταν να αποκρούσουν τη μουσική «προπαγάνδα» της Δύσης, η οποία σύμφωνα με το καθεστώς είχε στόχο τη σοβιετική νεολαία. Η μουσική δεν γνώριζε σύνορα, δεν σταματούσε σε σημεία ελέγχου, δεν έδειχνε διαβατήρια και δεν απελαυνόταν. Κυκλοφορούσε ελεύθερη μέσω των ραδιοκυμάτων και μπαινόβγαινε μέσα από τα ραδιόφωνα στα σπίτια των σοβιετικών. Έπρεπε να βρεθεί μια λύση.
Όπως υποστηρίζει ο Ryan Wauson, ο οποίος μελέτησε το φαινόμενο της σοβιετικής ποπ μουσικής της περιόδου 1960 – 1980, «η ηγεσία ανησυχούσε για δημοτικότητα της δυτικής μουσικής όχι μόνο λόγω του ότι προωθούσε τις παρακμιακές δυτικές αξίες, αλλά κι επειδή η δημοτικότητά της φαινόταν να υπονομεύει την ανωτερότητα της σοβιετικής κουλτούρας».
Τα ΦΟΣ αποτέλεσαν την εναλλακτική λύση που προτάθηκε στη σοβιετική νεολαία, λύση η οποία υποστηρίχθηκε από τον πανίσχυρο προπαγανδιστικό μηχανισμό του κράτους προκειμένου να καλλιεργηθεί μια νεανική κουλτούρα. Εμφανισιακά τουλάχιστον ορισμένα από τα ΦΟΣ τις σοβιετικής εποχής δεν διέφεραν κατά πολύ από τις ποπ μπάντες της Γερμανίας αλλά οπωσδήποτε διέφεραν από αυτό που είχαν συνηθίσει οι σοβιετικοί των παλαιότερων δεκαετιών.
Απολαύστε υπεύθυνα τα Веселые Ребята (Αστεία Αγόρια) σε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες τους, το 1971
Ο Ρώσος δημοσιογράφος, μουσικοκριτικός, διοργανωτής συναυλιών και ραδιοφωνικός παραγωγός Artemy Troitsky, στο βιβλίο του «Back in the USSR: The True Story of Rock in Russia» (1988) γράφει σχετικά: «Οι λέξεις rock και beat ήταν ανεπιθύμητες και έτσι αυτά τα συγκροτήματα βαφτίζονταν ως Φωνητικά- Ορχηστρικά Σύνολα και ήταν μια πειθαρχημένη ή για να είμαστε ειλικρινείς μια ευνουχισμένη εκδοχή της beat. Ένα ΦΟΣ αποτελούνταν από περίπου 10 μουσικούς κι ένα ρεπερτόριο το οποίο περιείχε διασκευές γνωστών αγγλικών ή αμερικανικών επιτυχιών καθώς και ορισμένα ρουτινιάρικα, βαρετά ρωσικά ποπ τραγούδια με μαλακό ηλεκτρικό ήχο». Πίσω από κάθε τέτοιο σχήμα, η σύνθεση του οποίου άλλαζε συνεχώς εκτός δύο – τριών βασικών μελών που παρέμεναν σταθερά στον χρόνο και συνεχίζουν ακόμα και σήμερα, βρισκόταν ένας καλλιτεχνικός διευθυντής (άνθρωπος του καθεστώτος) που εξασφάλιζε ότι το συγκρότημα θα συμβάδιζε με τα γούστα του Κόμματος. Ο χορός απαγορευόταν, οι στίχοι ελέγχονταν, υπήρχε προβλεπόμενο είδος ντυσίματος το οποίο περιλάμβανε εθνικές ενδυμασίες ή στρατιωτικές στολές και προκάτ συνεντεύξεις σε περιοδικά ή εφημερίδες. Η αυστηρότητα στην ενδυμασία άρχισε να χαλαρώνει κάπως στην μετά Μπρέζνιεφ εποχή όταν το ύφος, η μουσική και η εμφάνιση των ΦΟΣ άρχισε να δυτικοποιείται.
Οι Красные маки, οι Κόκκινες Παπαρούνες της σοβιετικής ποπ που ταλαιπώρησαν τα αυτιά εκατομμυρίων σοβιετικών νέων για πολλά χρόνια…
Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, τα φωνητικά μουσικά-ορχηστρικά σύνολα διαλύθηκαν συνέχισαν όμως να έχουν ακροατές κυρίως μεταξύ των παλαιότερων γενεών ενώ κάποια από τα μέλη των συγκροτημάτων αυτών, τα οποία σήμερα συνεχίζουν ως σόλο καλλιτέχνες, συγκέντρωσαν όσο τηλεοπτικό υλικό μπόρεσαν από την ένδοξη περίοδο της νιότης τους σε ιντερνετικές πλατφόρμες όπου ο σύγχρονος ακροατής μπορεί να θυμηθεί τον σοβιετικό ποπ ήχο και να δει διαθέσιμα βίντεο.
Bonus: Οι Синяя птица, τα Γαλάζια Πουλιά, ένα ποπ συγκρότημα της σοβιετικής εποχής που έφτασε ως την ψυχεδέλεια, αρκετά καλύτερο και σαφώς πιο προχωρημένο μουσικά από τον σωρό της εποχής εκείνης, διασκευάζει το Μάθημα Σολφέζ, που εκπροσώπησε την Ελλάδα στη Eurovision του 1977! Είναι το πρώτο κομμάτι!
