Ένα σύντομος ερμηνευτικός οδηγός για τον εμβληματικό λογοτεχνικό ήρωα των noir μυθιστορημάτων του Philip Kerr (1956 – 2018), που μοιάζει κάπως με Δον Κιχώτη χωρίς να παριστάνει τον ιππότη ή τον σωτήρα. Αποκλειστικά στο Zeitgeist.
Μολονότι γνωρίζουμε ότι το παζλ της ψυχοσύνθεσής του δεν συμπληρώνεται εύκολα, έχει αξία να τον γνωρίσουμε μέσα από τα δικά του λόγια. Οι αξίες βάσει των οποίων επιβιώνει, όσα πιστεύει και όσα θεωρεί χαμένα, οι συντεταγμένες μιας πολυτάραχης ζωής σε έναν χάρτη που αλλάζει διαρκώς, ο Μπέρνι είναι όχι μόνο ο ήρωας που σε κάνει να γυρίσεις σελίδα στην αστυνομική λογοτεχνία, αλλά σε βάζει σε πολλές παράλληλες σκέψεις.ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ
Ή η απρόσμενη αρετή της αδιαφορίας. Όταν δίπλα σου σκάνε βόμβες, όταν τα πάντα γκρεμίζονται, το τελευταίο πράγμα που θέλεις να σου συμβεί είναι να χάσεις την ψυχραιμία σου. «Κάποιες φορές με εξέπληττε το απόλυτο της ίδιας μου της αδιαφορίας στη θέα των μαχαιρωμένων, των πνιγμένων, των σακατεμένων. Αντιδρούσα όπως ακριβώς θα έκανα αν κοίταζα τη βιτρίνα του κρεοπώλη μου». Το ψυχρό αίμα είναι cool και πολύ πιο χρήσιμο από οποιονδήποτε θερμόαιμο.
ΚΑΧΥΠΟΨΙΑ
Ο τύπος δεν είναι κορόιδο. Ξέρει τι γίνεται εκεί έξω: «Το θεωρώ πιο εύκολο να κερδίσω το λαχείο, παρά να βρω κάποιον άξιο εμπιστοσύνης». Ωστόσο, από ευγένεια δεν το εκφράζει κατάμουτρα, το παίρνει επάνω του: «Δυστυχώς είναι παλιά συνήθεια. Σε αυτήν τη δουλειά χρειάζεται να είναι κανείς καχύπτοτος». Μα, μόνο σ’ αυτήν;
ΧΙΟΥΜΟΡ
Μαύρο, κατάμαυρο. Είναι εκείνες οι στιγμές που το τραγικό καταντάει γελοίο, διότι έχει υπερβεί και τα τελευταία όρια της λογικής, διότι δεν υπάρχει ούτε ειρμός ούτε νόημα. «Είμαι και εγώ από το Βερολίνο και είναι γνωστό πώς οι Βερολινέζοι διαθέτουμε μια παράξενη αίσθηση του χιούμορ. Το χειμώνα του 1943 έβρισκες αστείο ό,τι μπορούσες, και δεν ξέρω πως αλλιώς να περιγράψω μια κατάσταση στην οποία ένας δεκανέας απαγχονίζεται για το βιασμό και το φόνο μιας Ρωσίδας σε ένα χωριό που απέχει λίγα χιλιόμετρα από ένα άλλο, στο οποίο τα Ες Ες έχουν μόλις δολοφονήσει είκοσι πέντε χιλιάδες άντρες, γυναίκες και παιδιά. Οι Έλληνες πρέπει να έχουν κάποια λέξη για αυτού του είδους την κωμωδία και αν πρόσεχα περισσότερο στο μάθημα ίσως και να τη θυμόμουν».
ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ
Δεν κάνει, χωρίς να υπερθεματίζει υπέρ ή κατά μειονοτήτων. «Εβραίοι, Τσιγγάνοι, Ινδιάνοι, για μένα είναι όλοι ίδιοι. Άλλωστε τα χρήματά τους είναι τα ίδια με όλων των άλλων. Δεν έχω λόγους να τους συμπαθώ ούτε και να τους αντιπαθώ». Ένας μεθυσμένος Πολωνός δεν είναι λιγότερο επικίνδυνος από έναν ντοπαρισμένο με κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη Ναζί.
ΠΕΙΣΜΑ
«Εμείς οι Γερμανοί έχουμε μεγάλη ικανότητα να αγνοούμε τους άλλους και τι μας λένε, γι’ αυτό είμαστε τόσο Γερμανοί. Πάντα ήταν έτσι, φαντάζομαι. Η Ρώμη λέει στον Λούθηρο να τα παρατήσει και εκείνος τι κάνει; Οργιάζει. Ο Μπετόβεν κουφαίνεται και, παρά τις συμβουλές των γιατρών του, συνεχίζει να γράφει μουσική». Και ο Μπέρνι που πάει κόντρα σε όλα, θα το φάει το κεφάλι του μια μέρα.
ΑΛΗΘΕΙΑ
«Μια θεμελιώδης αρχή στον τομέα της έρευνας είναι να εξετάζεις πάντοτε το προφανές». Η ζωή είναι απλή, μην την κάνουμε δύσκολη. «Και να συμβουλεύεσαι το ένστικτό σου». Πολλές φορές έχεις μόνο αυτό…
ΕΞΟΥΣΙΑ
«Οφείλω να παραδεχτώ ότι από τη φύση μου θέλω να στέκομαι εμπόδιο στην εξουσία. Το λέω, αν και ακούγεται παράξενο όταν προέρχεται από έναν πρώην αστυνομικό». Μην απολογείσαι Μπέρνι, όλοι έχουμε αντιφάσεις. Άλλωστε ψήφιζες σοσιαλδημοκράτες, οπότε θέλεις, απλά, μια πιο δημοκρατική και καθαρή αστυνομία.
ΤΑΤΟΥΑΖ
«Δεν κατάλαβα ποτέ γιατί οι άντρες κάνουν τατουάζ. Θα έλεγε κανείς ότι υπάρχουν καλύτερα πράγματα από το να μουτζουρώνεις το ίδιο σου το σώμα. Από την άλλη, βοηθάει απεριόριστα στην αναγνώριση κάποιου». [Αναφέρεται τόσο στους αριθμούς των κρατούμενων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης όσο και στα στρατιωτικά εμβλήματα που έφεραν σε απόκρυφα σημεία τα μέλη των SS]. Αναρωτιόμαστε τι θα έλεγε σήμερα, βλέποντας κάθε σοβαρό hipster που ορκίζεται στο μούσι ή στο ανέμελο μουστάκι του να μη μπορεί να αντιληφθεί ότι τα σύμβολα της παραβατικότητας (βλ. φυλακές), του στρατού ή των ναυτικών, δεν είναι για τον πάσα ένα κάτοικο του αθηναϊκού κέντρου.
ΒΙΒΛΙΑ
Όταν δεν έχει κάτι χειρότερο να κάνει ξεφυλλίζει βιβλιαράκια, ωστόσο, δεν το παίζει ξερόλας και δεν κουνά καταφατικά το κεφάλι, απαντώντας «ναι, ναι, φυσικά, ασφαλώς» στο αν έχει διαβάσει «Το Μαγικό Βουνό», του Τόμας Μαν ή το «Μπερλίν Αλεξάντερπλατς» του Ντόμπλιν. Χωρίς δισταγμό παραδέχεται πως το ότι τα έχει ακούσει χιλιάδες φορές στη ζωή του, είναι ένα ολότελα άλλο πράγμα. «Στη βιβλιοθήκη υπήρχαν μπόλικα βιβλία, απ’ αυτά που αγοράζεις με το κιλό -Γερμανοί ποιητές, φιλόσοφοι και νομικοί, με τους οποίους είχα ένα βαθμό εξοικείωσης, μόνο όμως ως ονόματα οδών, καφέ και μπαρ».
ΧΡΗΜΑ
Ο Μπέρνι πιστεύει ότι η ύπαρξη του δεν συνεπάγεται ευτυχία, αλλά ούτε και γούστου. Όπως υποστηρίζει, «τα πολλά λεφτά δεν αποτελούν εγγύηση για το καλό γούστο, αλλά μπορούν να κάνουν την έλλειψή του ακόμη πιο κραυγαλέα». Φυσικά, δεν το απαρνιέται: «Το γεγονός ότι αυτή η θεά ήταν παντρεμένη με τον καλικάντζαρο που καθόταν στη βιβλιοθήκη ήταν από τα πράγματα που ενισχύουν την πίστη σου στο Χρήμα».
ΚΟΠΛΙΜΕΝΤΑ
Ας μιλήσουμε για φιλοφρονήσεις. Μόνο οι απαραίτητες είναι ο «κανόνας» και μόνο όταν απευθύνεται σε γυναίκες. Αν και «πιστεύω ότι δεν μπορείς ποτέ να κολακεύσεις αρκετά μια γυναίκα, με τον ίδιο τρόπο που δεν μπορείς ποτέ να δώσεις αρκετά μπισκότα σ’ ένα σκύλο. Διαρκώς θα ζητούν κι άλλο». Ψέματα;
ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Πρώτα η φύση: «Όταν βλέπω δύο ωραία πόδια, τα κοιτάζω. Ο Δαρβίνος το αποκαλεί φυσική επιλογή. Μπορεί να το έχετε ακούσει». Μετά η θέση: «Μ’ αρέσει η κοπέλα να έχει το νου της σ’ εμένα κι όχι στο πορτοφόλι μου». Υπάρχουν, βέβαια, και κάποιες παράμετροι, που τον ανεβάζουν στην εκτίμησή μας. Δεν πάει με legal teens ακόμα και όταν του προσφέρεται στο πιάτο, δεν πληρώνει ποτέ για τον έρωτα, αλλά έχει τύχει να γοητευθεί σφόδρα από «κυρίες της σοκολάτας» (πόρνες).
ΠΑΡΕΛΘΟΝ
«Δεν ενδιαφέρομαι ιδιαίτερα για αυτό. Αν με ρωτήσετε, ένας από τους λόγους που έχει φέρει τη χώρα στο σημείο που βρίσκεται -δηλαδή μέσα στα σκατά- είναι η εμμονή της με το παρελθόν. Δεν προλαβαίνεις να μπεις σε οποιοδήποτε μπαρ κι αμέσως κάποιος μαλάκας αρχίζει να μιλάει για την εποχή που σαπίσαμε στο ξύλο τους Γάλλους». Τι μου θυμίζει, τι μου θυμίζει; Το βρήκα! Χρειάστηκε απλά να αντικαταστήσω τους Γάλλους με άλλες «φυλές» και να προσδιορίσω επιθετικά το παρελθόν με το «αρχαίο» και το «ένδοξο».
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ
Οι αποδείξεις είναι δουλειά άλλων και δεν χρειάζεται να χολοσκάς για το αν δεν μπορείς να τεκμηριώσεις πλήρως μια υπόθεση. Τις πιο πολλές φορές, θα πέσεις μέσα, αν συνδυάσεις σωστά τα δεδομένα, δηλαδή τις παλιές, καλές ενδείξεις. «Με άλλα λόγια, ένοχος είναι ο τάδε, επειδή είναι στο στυλ του να κάνει κάτι τέτοιο».
ΘΕΟΣ
Μας τελείωσε, λόγω και των πρόσφατων εξελίξεων. «Ο Θεός θα έπρεπε σύντομα να διαλέξει πλευρά: να πάει με τους άθεους κομμουνιστές του Στάλιν ή με τους βλάσφημους Γερμανούς του Χίτλερ. Με τέτοιες επιλογές ποιος θα γινόταν θεός;», αναρωτιέται και εμείς απαντούμε: κανείς!
ΑΛΚΟΟΛ
Ο Μπέρνι τα «τσούζει» γενικώς. Για να ξυπνήσει, για να κοιμηθεί, για να πάρει μπρος, για να ηρεμήσει. Ωστόσο, ως τη μέθη δεν φθάνει -τουλάχιστον με την έννοια της απώλειας συνειδήσεως, διότι «κεφάλι» κάνει. Πίνει τα πάντα, χωρίς διακρίσεις, από φθηνή βότκα μέχρι ακριβό κονιάκ, από κρασιά – ξίδια μέχρι σναπς, ουίσκι και μπύρες, όταν ο καιρός είναι ζεστός. «Η πολιτική μου ήταν απλώς να πίνω ό,τι μου πρόσφεραν, κάτι που απέρρεε από την αυστριακή σχολή των οικονομικών που αποκαλείται πραξεολογία -πάρε ό,τι σου προσφέρουν, κυρίως όποτε σου το προσφέρουν».
ΔΙΑΦΘΟΡΑ
«Σε έναν διεφθαρμένο κόσμο το μόνο πράγμα στο οποίο μπορείς να στηριχθείς είναι η ίδια η διαφθορά. Η τιμή και το καθήκον έχουν λίγη θέση σ’ έναν κόσμο με Χίτλερ και Στάλιν». Συμπληρώστε όποιον άλλο σύγχρονο σάς έρχεται γρήγορα στο μυαλό και βάλτε αποσιωπητικά.
ΧΡΕΟΣ
Από τη στενή οικονομική άποψη, δεν χρωστάει σε κανέναν. Σαν Γερμανός όμως, χρωστάει σε όλη την ανθρωπότητα. Τις ώρες που η κατάθλιψη τον κυκλώνει σαν σύννεφο καπνού έρχεται ένα Καβαφικό «Όσο Μπορείς» για να βάλει τα πράγματα στη θέση του: «Το χειρότερο που μπορεί να σου συμβεί είναι να είσαι νεκρός. Μετά τίποτα δεν έχει σημασία, ειδικά τι θα πουν οι άλλοι για σένα. Όσο αναπνέεις έχεις την ευκαιρία να αντιστρέψεις κάτι κακό στο οποίο έλαβες μέρος».
ΑΜΟΙΒΗ
Απαραίτητη ακόμη και όταν το αποτέλεσμα δεν έρχεται. Όπως λέει, ποτέ δεν πρέπει να δουλεύεις τσάμπα και προτείνει να μην εμπιστευόμαστε ποτέ κάποιον που προθυμοποιείται να κάνει μια δουλειά δωρεάν. «Αν αρνείσαι να πληρωθείς για τη δουλειά σου, τότε δεν μπορεί να άξιζε πολλά αυτό που έκανες».
ΤΕΜΠΕΛΙΑ
Δεν είναι ο τύπος που έχει ανάγκη συνεχώς να κάνει κάτι ή να βρίσκεται διαρκώς σε κίνηση. «Όταν δεν δουλεύω, φροντίζω ακριβώς να μη δουλεύω: δεν αρχίζω το σκάψιμο στον κήπο».
