Η εγκληματικότητα στις νεαρές ηλικίες είναι ένα φαινόμενο που παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις σε όλες τις κοινωνίες διεθνώς αλλά και στη χώρα μας, δυστυχώς.
Για το θέμα μιλήσαμε με τον ψυχίατρο – ψυχοθεραπευτή Σωκράτη Εμμανουηλίδη. Μαζί του προσπαθούμε να προσεγγίσουμε το πρόβλημα της εγκληματικότητας στους νέους και να δούμε ποια είναι τα πιθανά αίτια που ωθούν τα νεαρά άτομα στη ανάπτυξη εγκληματικών συμπεριφορών.
Σύμφωνα με τον κ. Εμμανουηλίδη, σχεδόν καθολικό είναι το γεγονός ότι τα παιδιά που αναπτύσσουν τέτοιες συμπεριφορές μεγάλωσαν σε προβληματικό περιβάλλον. «Λέγοντας προβληματικό εννοούμε εκείνο το περιβάλλον που δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει στο παιδί την ικανοποίηση των βασικών του συναισθηματικών αναγκών. Η ανάγκη για ασφάλεια, φροντίδα, δυνατότητα έκφρασης και αποδοχής, η ανάγκη σωστής καθοδήγησης και προστασίας αποτελούν κάποιες απο τις βασικότερες ανάγκες του παιδιού που κλονίσθηκαν κατά την ανάπτυξή του δημιουργώντας έτσι μεγαλύτερη ευαλωτότητα και αυξάνοντας τον κίνδυνο εκτροπής της συμπεριφοράς στη βιαιότητα και το έγκλημα. Οι πρώιμες σχέσεις μέσα στην οικογένεια παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πορεία του παιδιού. Οικογένειες που αντιμετωπίζουν προβλήματα βίας, συγκρούσεων, ή υπάρχει ιστορικό παραβατικών συμπεριφορών από τους γονείς αποτελούν ένα περιβάλλον που ίσως αυξήσει τις πιθανότητες εκτροπής του παιδιού στο έγκλημα», σημειώνει.
Επιπλέον παράγοντας που μπορεί να ωθήσει τους νέους στο έγκλημα αποτελεί η περιορισμένη και ελλιπής επικοινωνία μέσα στη οικογένεια, ειδικά κατά την περίοδο της εφηβείας. Οι γονείς χρειάζεται να γνωρίζουν τι κάνουν τα παιδιά τους στον ελεύθερο χρόνο τους, χωρίς όμως να υπερβαίνουν τα όρια του ελέγχου καθώς αυτό μπορεί να απομακρύνει παρά να φέρει κοντά τα μέλη της οικογένειας. «Η δυσκολία στη επικοινωνία μπορεί να γίνει μεγαλύτερη σε οικογένειες που έχουν μεταναστεύσει σε ένα νέο κράτος και αυτό γιατί έχουν να διαχειριστούν πλήθος προκλήσεων με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγαλύτερο κενό στη ενδοοικογενειακή επικοινωνία, αλλά και στην επικοινωνία των γονέων με άλλους φορείς, όπως το σχολείο», συμπληρώνει ο ίδιος.
Όπως μας ενημερώνει ο καλός ψυχίατρος, μια ακόμα παράμετρος που έχει αποδεδειγμένα σημασία στη ανάπτυξη παραβατικών συμπεριφορών στους νέους σχετίζεται με το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο των οικογενειών αλλά και την περιοχή ανάπτυξης των νέων. Σε μεγάλα αστικά κέντρα τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιοχές που υπάρχει αυξημένη εγκληματικότητα εκτίθενται σε μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης ανάλογων συμπεριφορών. Είναι πιθανόν σε αυτές τις περιοχές η βία και οι παραβατικές συμπεριφορές να είναι περισσότερο αποδεκτές και η αστυνόμευση ελλιπής, με άλλα λόγια δηλαδή οι συνθήκες να ευνοούν την στροφή των νέων στη παρανομία. Δεν είναι επίσης απίθανο τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα τέτοιο κοινωνικό πλαίσιο να αναπτύσσουν ταυτότητα και να αποκτούν υπόσταση μέσω της παραβατικής τους συμπεριφοράς (ένταξη σε υποκουλτούρες).
«Στην κοινωνική ψυχολογία γίνεται εκτενής λόγος για το πως η συμπεριφορά του ατόμου επηρεάζει τις διαπροσωπικές σχέσεις και αυτή μπορεί να γίνει αποδεκτή σε μια ομάδα καθώς και το πώς σχετίζεται με το άτομο όταν μοιράζεται με άλλους, κοινούς κανόνες και τρόπους συμπεριφοράς. Οι νέοι που εμπλέκονται σε παραβατικές συμπεριφορές και το έγκλημα επιλέγουν να πάρουν έναν δρόμο διαφοροποίησης απο τους υπολοίπους συνομηλίκους τους: μέσα στις ομάδες που οργανώνουν βλέπουν κοινά στοιχεία τόσο στους τρόπους που προσεγγίζουν αλλά και αντιμετωπίζουν τα ζητήματα της ζωής. Αναπτύσσουν, λοιπόν, μέσα σε αυτές τις ομάδες μια κοινή ανάγκη προς ικανοποίηση και κινούνται συνολικά προς την εκπλήρωση αυτής. Η κοινή αυτή ανάγκη αποτελεί στόχο παραβατικό και έξω απο τα πλαίσια της κοινωνικής αποδοχής, παρόλα αυτά τα μέλη της ομάδας μοιράζονται αυτό το στόχο. Τα νέα μέλη μοιράζονται ένα αίσθημα κοινού οράματος που ενδυναμώνει την ομάδα. Τα μέλη νιώθουν ότι τους συνδέουν δεσμοί αίματος γεγονός που ενδυναμώνει τη συνοχή της ομάδας και την πορεία των μελών για επίτευξη των παραβατικών τους στόχων», τονίζει ο ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής Σωκράτη Εμμανουηλίδης.
Συνοψίζοντας και με την παραδοχή ότι το φαινόμενο είναι πολυσύνθετο και υπό εξέλιξη καθώς επίσης ότι οι αιτίες της ανάπτυξης της παιδικής και νεανικής εγκληματικότητας είναι πολύ περισσότερες από τις προαναφερόμενες, θα σταθούμε ξανά στον κομβικό ρόλο της οικογένειας και των πρώιμων δεσμών που αναπτύσσονται εντός αυτής αλλά και σε κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη των νέων και την ένταξή τους σε ομάδες με παραβατική συμπεριφορά.
