Είναι επίσημο: Το «κάψιμο» (binge watch) μπροστά στην οθόνη με Netflix, HBO, Show Time κ.λπ. γίνεται εθισμός και υποκρύπτει ή προκαλεί ψυχικά νοσήματα.
Ο όρος «binge watch» σημαίνει την παρακολούθηση όλων ή των περισσότερων επεισοδίων μιας σειράς μαζεμένων, αυτό δηλαδή που αποκαλούμε «μαραθώνιο». Είναι αυτό που κάνουν εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο καθημερινά, έφηβοι και ενήλικες. Μπορεί όμως η υπερβολική παρακολούθηση να γίνει εθισμός; Καταφατικά απαντούν πρόσφατες έρευνες που όλες δημοσιεύτηκαν το 2021, επισημαίνοντας ότι αυτή η συνήθεια έχει αρνητικό αντίκτυπο σε πολλές πτυχές της ζωής του ατόμου και απειλεί τόσο την ψυχική του υγεία και την εξέλιξή του.
Σε πρόσφατη σχετική μελέτη, μια ερευνητική ομάδα στην Πολωνία εξέτασε 645 νεαρούς ενήλικες, όλοι οι οποίοι ανέφεραν ότι παρακολουθούσαν συχνά μονοκοπανιά (χωρίς διάλλειμα, back to back) τουλάχιστον δύο επεισόδια μιας σειράς. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα ερωτηματολόγιο για να διερευνήσουν τι καθιστά προβληματική την παρακολούθηση. Οι ερωτήσεις που περιλαμβάνονταν ήσαν: «Πόσο συχνά παραμελείτε τα μαθήματα σας για να παρακολουθείτε σειρές;», «Πόσο συχνά νιώθετε λύπη ή εκνευρισμό όταν δεν μπορείτε να παρακολουθήσετε τη σειρά που θέλετε;». «Πόσο συχνά ξαγρυπνάτε για να παρακολουθείτε σειρές»; Οι συμμετέχοντες έπρεπε να δώσουν απαντήσεις σε μια κλίμακα έξι βαθμών από το 1 (=που σήμαινε ποτέ) έως το 6 (=που σήμαινε πάντα).
Χρησιμοποιώντας μια σειρά από άλλες κλίμακες, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι δυσκολίες ελέγχου της παρόρμησης, η αδυναμία τήρησης ενός προγράμματος, η παρακολούθηση για να δραπετεύσει και να ξεχάσει τα προβλήματα και η παρακολούθηση για να διασκεδάσει τη μοναξιά του ήταν από οι πιο σημαντικοί προγνωστικοί παράγοντες υπερβολικής παρακολούθησης. Οι αιτίες δηλαδή που κάποιος κάθεται με τις ώρες και παρακολουθεί σειρές στο Netflix λ.χ.
Άλλη μελέτη, επίσης από την Πολωνία, βρήκαν ότι η υπερβολική παρακολούθηση σειρών είχε σημαντική συσχέτιση με το αγχώδες – καταθλιπτικό σύνδρομο και ότι όσο μεγαλύτερα ήταν τα συμπτώματα του άγχους και της κατάθλιψης, τόσο πιο μεγάλη σε διάρκεια ήταν η παρακολούθηση.
Άλλες μελέτες έχουν επισημάνει παρόμοια ευρήματα. Έρευνα σε ενήλικες από την Ταϊβάν, διαπίστωσε ότι η υπερβολική παρακολούθηση σχετίζεται με την κατάθλιψη, το άγχος γύρω από την κοινωνική αλληλεπίδραση, τις προβληματικές διαπροσωπικές σχέσεις και τη μοναξιά.
Υπάρχουν και άλλες καινούριες μελέτες (από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη, την Ωκεανία) που συμφωνούν στο ότι ο συγκεκριμένος εθισμός σχετίζεται με την κατάθλιψη και το άγχος και ότι το βασικό κίνητρο για το οποίο κάποιος παρακολουθεί υπερβολικά σειρές είναι η ανάγκη απόδρασης από την πραγματικότητα.
Όσον αφορά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, η επιστημονική έρευνα δείχνει ότι η υπερβολική παρακολούθηση σχετίζεται με παρορμητικότητα, απροσεξία και ανοργανωσιά, αλλά και υψηλό βαθμού νευρωτισμό (που χαρακτηρίζεται από άγχος και επιρρέπεια σε αρνητικά συναισθήματα, κάτι που γενικά βλέπουμε σε διάφορους τύπους εθισμού.
Τρία κόλπα για να κόψετε την κακή συνήθεια
Οι ειδικοί προτείνουν τρεις κινήσεις για να μειώσετε τον αριθμό των επεισοδίων που παρακολουθείτε συνεχόμενα και να μειώσετε τις επιπτώσεις του εθισμού.
- Θέστε ρεαλιστικά ημερήσια όρια και μην ξεπερνάτε τις 2,5 ώρες παρακολούθησης είτε εργάζεστε είτε έχετε σχολείο είτε δεν έχετε τίποτα την επόμενη ημέρα.
- Ξεκινήστε να παρακολουθείτε την αγαπημένη σας σειρά ως ανταμοιβή στον εαυτό σας, μόνο αφού έχετε κάνει όλα όσα χρειάζεται μέσα στην ημέρα, δηλαδή αφού κάνατε τις δουλειές σας και τα μαθήματά σας.
- Όταν παρακολουθείτε το τελευταίο επεισόδιο για εκείνη την ημέρα, διακόψτε τη θέαση στη μέση και όχι στο τέλος. Είναι πραγματικά δύσκολο να μη δείτε ένα ακόμη επεισόδιο, καθώς πάντοτε αυτό τελειώνει με ένα «δόλωμα» που θέλει να σας οδηγήσει στο επόμενο κ.ο.κ. Διακόπτοντας την παρακολούθηση στη μέση αποφεύγεται τον πειρασμό.
Να θυμάστε, η διαφορά μεταξύ ενός υγιούς ενθουσιασμού και ενός εθισμού είναι ότι ο πρώτος προσθέτει στη ζωή σας, ενώ ο δεύτερος αφαιρεί. Εάν αισθάνεστε ότι η υπερβολική παρακολούθηση έχει κυριαρχήσει στη ζωή σας, θα πρέπει να επισκεφθείτε έναν κλινικό ψυχολόγο, διότι οι περισσότεροι εθισμοί είναι συμπτώματα άλλων υποκείμενων προβλημάτων.
