Η ανθρωπότητα τον έχει αναγορεύσει στην απόλυτη αξία και τον έχει επενδύσει με μύθους και αίγλη. Η αληθινή λάμψη της τελευταίας περιόδου, όμως, βρίσκεται στην κατακόρυφη άνοδο της τιμής του, γεγονός που έχει λόγους και αιτίες.
Χρυσός, το κατεξοχήν ευγενές μέταλλο. Δεν σκουριάζει, αντέχει στα οξέα, έχει χρώμα και είναι εξαιρετικά δεκτικό στην κατεργασία (μαλακό, ελατό και όλκιμο). Όλα αυτά όμως δεν θα σήμαιναν πολλά πράγματα, αν η ανθρωπότητα δεν είχε αποφασίσει πριν από τουλάχιστον 5000 χρόνια να το χρησιμοποιήσει ως οικονομικό συναλλακτικό μέσο, πολύ πριν από την πρώτη κοπή χρυσών νομισμάτων. Ανέκαθεν τα κράτη που φρόντιζαν να αποταμιεύουν σε χρυσό μπορούσαν να καυχώνται για την οικονομική τους δύναμη -χαρακτηριστικά παραδείγματα η Ελβετία αλλά και οι ΗΠΑ: Στις αρχές του περασμένου αιώνα το δολάριο διαφημιζόταν ως το ίδιο καλό με τον χρυσό και η ισοτιμία της ουγκιάς ήταν κλειδωμένη στα 22 δολάρια. Μπορούσες να πας σε μία τράπεζα και να κάνεις τη σχετική ανταλλαγή. Τέλος στην απευθείας μετατροπή του δολαρίου σε χρυσό έβαλε το 1971 ο Πρόεδρος Nixon, ανοίγοντας το δρόμο για την υπαγωγή του μετάλλου στο νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. Ο συγκεκριμένος νόμος, βέβαια, ίσχυε πάντα, θα έμπαινε όμως για τα καλά σε εφαρμογή κάθε φορά που τα εθνικά νομίσματα -ιδίως το δολάριο- θα αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο της υποτίμησης. Με δεδομένο μάλιστα ότι οι ισοτιμίες των εθνικών νομισμάτων δεν είναι σταθερές, ο χρυσός προσέφερε και προσφέρει ένα ασφαλές καταφύγιο όταν το οικονομικό κλίμα είναι προβληματικό. Διαχρονικά η τιμή του χρυσού εκτινάσσεται σε περιόδους αβεβαιότητας (πολέμους, οικονομικές και πετρελαϊκές κρίσεις), ενώ υπό ομαλές συνθήκες κινείται ελαφρά ανοδικά ή σταθεροποιητικά.Εύλογα, η τωρινή και υψηλότερη όλων των εποχών ονομαστική αξία του χρυσού, γύρω στα 2000 δολάρια η ουγκιά από 400 το 2004, μοιάζει δικαιολογημένη αν αναλογιστεί κάποιος τη διαχρονική πτώση της νομισματικής ισοτιμίας του δολαρίου έναντι του ευρώ και του γιεν. Την άνοδο της τιμής του χρυσού οδηγούν οι κεντρικές τράπεζες, ειδικά εκείνων των χωρών που η οικονομία δεν διάγει την καλύτερη περίοδό της, αγοράζοντας ή πουλώντας χρυσό ή προσπαθώντας να πείσουν τους πελάτες τους να τον ανασύρουν από τα στρώματα και να τον φέρουν στα γκισέ -κάτι που κάνει κατά κόρον η κυβέρνηση Ερντογάν.
Σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο και στα θησαυροφυλάκια των κεντρικών τραπεζών φιλοξενούνται περίπου 26.000 τόνοι χρυσού σε ράβδους. Οι ΗΠΑ κατέχουν 8.000 τόνους, η Γερμανία 3.500, 3.000 το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Γαλλία και Ιταλία κατέχουν από περίπου 2.500, η Ρωσία και Κίνα (ύστερα από αγορά – μαμούθ πριν μια δεκαετία) 2.000 τόνους, η Ελβετία έχει διαθέσιμους από 1000 τόνους, ενώ από περίπου 700 τόνους διαθέτουν η Ινδία, η Ιαπωνία και η Ολλανδία. Τέλος, η Ελλάδα κατέχει 120 τόνους και βρίσκεται πέριξ της 30ής θέσης της παγκόσμιας κατάταξης.
Τα αποθέματα εξαντλούνται
Ουσιαστικά ο χρυσός προβάλλει ως το εγγυημένο συναλλακτικό μέσο που μπορεί να διατηρήσει και να δημιουργήσει απόθεμα αξίας, με το 75% της ετήσιας παραγωγής να μετατρέπεται σε κοσμήματα, το 14% να αγοράζεται ως επένδυση με τη μορφή ράβδων ή νομισμάτων, ενώ το 11% να καταλήγει στη βιομηχανία και στην οδοντιατρική.
Σήμερα δεν είναι λίγοι εκείνοι οι αναλυτές που προβλέπουν ότι η τιμή ανά ουγκιά θα φτάσει μακροπρόθεσμα ακόμη και στα 2500 και στα 3000 δολάρια. Πριν από κάποια χρόνια, πολλοί έκαναν λόγο για μία νέα φούσκα, κάτι που όμως δεν επιβεβαιώθηκε. Και αυτό παρότι ο χρυσός δεν αποδίδει τόκους ή μερίσματα -πλην των έμμεσων επενδύσεων σε μετοχές, παράγωγά ή funds μεταλλευτικών εταιρειών. Όλα αυτά συμβαίνουν την ώρα που πληθαίνουν οι ακτιβιστικές και οικολογικές φωνές που απαιτούν να σταματήσει η επιβαρυντική για το περιβάλλον εξόρυξη κοιτασμάτων και κυβερνήσεις χωρών όπως η Βενεζουέλα την έχουν διακόψει. Κοιτάσματα, τα οποία ούτως ή άλλως είναι πεπερασμένα, καθώς αυτά υπολογίζονται σε περίπου 20.000 εναπομείναντες τόνους και σύμφωνα με εκτιμήσεις της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ, μέχρι το 2030 το πολύ θα έχουν εξαντληθεί -βάσει ετήσιας εξόρυξης 2500 τόνων. Το τι θα γίνει μετά δεν είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Ο υπάρχων χρυσός θα λιώνεται, θα επανακυκλοφορεί, θα πουλιέται, θα αγοράζεται και θα ξαναπουλιέται, ο πλανήτης όμως ενδεχομένως να έχει απολέσει την ελπίδα να επαναπροσδιορίσει τι θεωρεί πολύτιμο. Και ίσως όλοι να θυμηθούν τη ρήση του Henry Ford. Είχε υποστηρίξει ότι ο χρυσός «είναι το πιο άχρηστο πράγμα στον κόσμο», εννοώντας ότι δεν έχει καμία εγγενή αξία. Ισχύει. Αν και ο χρυσός είναι μια συναλλαγματική ισοτιμία που δεν μπορεί να καταρρεύσει, ειδικά μάλιστα όταν τον προστατεύουν οι κυβερνήσεις. Το 1999 για παράδειγμα, όταν η τιμή του χρυσού ανερχόταν σε μερικές δεκάδες δολάρια ανά ουγκιά ήρθε η Συμφωνία της Ουάσιγκτον για να βάλει φραγμό στις πωλήσεις χρυσού από κρατικές τράπεζες ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω πτώση της τιμής του. Κάτι που θα συνεχίσει να συμβαίνει…
